król niemiecki i cesarz rzymski (973-1024)
– urodził się w roku 973 w Abbach koło Kelhein w Bawarii jako syn Henryka Kłótnika, księcia Bawarii z dynastii saskiej, i Giseli, córki księcia Konrada z Burgundii. Od najmłodszych lat nad jego uformowaniem religijnym i intelektualnym czuwali tak wielcy mężowie, jak św. ➞ Wolfgang, biskup Ratyzbony czy św. ➞ Ramwold. Po śmierci ojca w 995 roku H. objął rządy w rodzinnej Bawarii. W 1002 roku został po Ottonie III królem Niemiec, cesarzem zaś 12 lat później, gdy po ciężkich walkach zdołał pokonać Arduina z Iwrei i opanował Lombardię. Rozpoczął wtedy walki o opanowanie całego Półwyspu Apenińskiego i dotarł do Rzymu. Koronował go na cesarza papież Benedykt VIII. Głównym celem jego panowania było umocnienie jedności cesarstwa. Odstąpił jednak od idei stworzenia cesarstwa uniwersalnego, którą kierował się jego poprzednik (np. nie udało mu się wyprzeć wpływów bizantyńskich na południu Italii). Chciał za to rozszerzyć swe zwierzchnictwo na wschodnich rubieżach państwa, stąd też w historii Polski zapisał się mało chlubnie, prowadząc długotrwałe wojny z Bolesławem Chrobrym o przyłączenie Słowian Nadodrzańskich do Niemiec. Toczyły się one ze zmiennym szczęściem w latach 1004-18 i zakończyły się kompromisowym pokojem w Budziszynie. W tym kontekście nie sposób nie zauważyć, że świętość H. może u Polaka budzić zdziwienie. Trzeba jednak podkreślić historyczny i kulturowy kontekst ówczesnych czasów. Ponadto wiadomo również, że żaden człowiek nie jest nieomylny i choć w jednej sferze życia świeci przykładem, to w innej – budzi poważne wątpliwości. Tak właśnie było z H. i tak też patrzy na tę postać Kościół, zachęcając wiernych do publicznego kultu. Bez wątpienia był cesarz H. mocnej, nienaruszonej wiary i odznaczał się wielką hojnością wobec Kościoła. Obiecał Stolicy Apostolskiej utrzymanie posiadłości Państwa Kościelnego oraz pomoc w wyparciu z Półwyspu Apenińskiego Bizancjum (co, jak wiemy, się nie powiodło). Zapisał się także w historii jako szczodry fundator i dobroczyńca licznych katedr, kościołów i klasztorów (Bazylea, Strasburg, Ratyzbona, Bamberg). Zakładał liczne fundacje dobroczynne i troszczył się o instytucje kościelne. Wraz z żoną, św. ➞ Kunegundą, ślubował dozgonną czystość, stąd nie dochował się potomka na cesarskim tronie. Przyczynił się do chrztu króla węgierskiego, Stefana (siostra H. wyszła za niego). Biografowie podkreślają, iż wszystko, co czynił, służyć miało przede wszystkim chwale Bożej. Nie można jednak zapomnieć, że sprzymierzył się w wojnie przeciw Chrobremu z pogańskimi Lutykami i Wieleta mi. Stąd też był silnie krytykowany w samych Niemczech, a także w ówczesnym Kościele. Jedna z wersji biograficznych mówi, iż cesarz H. chciał pod koniec życia abdykować i schronić się w klasztorze, zniechęcili go jednak do tego jego doradcy. W roku 1022 wyruszył na wojnę z cesarzem wschodnim, który chciał zająć Italię. Nie zniósł jednak trudów tej wyprawy (zawsze był bardzo chorowity) i zmarł w 1024 roku w Grona pod Getyngą. Relikwie H. spoczywają obok szczątków doczesnych jego żony, św. Kunegundy, w Bambergu (północna Bawaria), gdzie wcześniej (1007) ufundował biskupstwo misyjne oraz katedrę. Biskupi Bambergu byli pierwszymi propagatorami kultu H. Kanonizacji dokonał w roku 1146 Eugeniusz III. Pamiątka liturgiczna przypada 13 lipca. Ikonografia związana z tym świętym jest bardzo bogata. Jego atrybutami są m.in. insygnia cesarskie (korona, jabłko, berło), model kościoła z Bambergu, miecz, lilia (tympanon tzw. Bramy Łaski z ok. 1225 roku w katedrze w Bambergu). Pierwsze wizerunki H. przedstawiają go głównie jako monarchę (miniatura w tzw. Sakramentarzu H. z ok. 1010 roku, znajdującym się w Bibliotece Bawarskiej w Monachium). Ikonografia przedstawia również H. jako fundatora i władcę siedzącego na tronie (miniatura w Ewangeliarzu H. znajdującym się w Bibliotece Watykańskiej – 1022). Od XIII wieku pojawiają się w ikonografii sceny z życia H. i epizody z legend o nim (obraz Poświęcenie katedry w Bambergu J.G. Hiltenspergera z XIX wieku znajdujący się w Starej Kaplicy w Ratyzbonie). H. na wizerunkach bardzo często występuje razem ze swoją żoną, św. Kunegundą. W polskiej sztuce pojawia się rzadko. Przykładem może być kwatera Poliptyku legnickiego (1466, Muzeum Okręgowe w Toruniu). Ze zrozumiałych, zabarwionych historycznie powodów nie ma też ten święty w Polsce świątyń, kaplic i ołtarzy sobie poświęconych.20 Św. Henryk II (973-1024), strona tytułowa z kodeksu