cesarzowa bizantyńska (752-803)
– zwana jest przez historyków I. Młodszą. Urodziła się w Atenach; w 768 roku poślubiła syna Konstantyna V, przyszłego cesarza Leona IV – chociaż była sierotą pozbawioną jakiegokolwiek majątku. Rok później ogłoszono ją cesarzową („augustą”). Uzyskała ogromny wpływ na męża. Po jego koronacji w roku 775 poważyła się przywrócić kult obrazów w pałacu cesarskim, za co została jednak przez Leona IV skazana na wygnanie. Po śmierci cesarza (780) objęła regencję w imieniu ich 10-letniego wtedy syna, Konstantyna VI. Za jej rządów cesarstwo poniosło poważne straty zewnętrzne (klęski w walkach z Arabami pod wodzą kalifa Harun Al-Raszida, Bułgarami i Frankami). Dużą energię wykazywała za to w polityce wewnętrznej, konsekwentnie walcząc z obrazoburstwem. Uzyskała aprobatę papieża Hadriana I na zwołanie soboru w Konstantynopolu (786), ale nie doszedł on do skutku. Dalsze zabiegi doprowadziły do zwołania w roku następnym soboru w Nicei, który potępił obrazoburstwo. Mimo pełnoletności syna zachowywała władzę, której pozbawił ją dopiero w 790 roku bunt gwardii. W dwa lata później Konstantyn VI pogodził się z matką i dopuścił ją do współrządzenia. I. rozszerzała zakres swych wpływów, mimo rosnącej niechęci dworu. Dążąc do całkowitej samodzielności, kazała oślepić syna: grozę, jaką wzbudził ten czyn, ilustruje legenda – głosząca, iż słońce nie wschodziło przez 17 dni. Kiedy w 797 roku zmarł Konstantyn VI, I. nie dopuściła do odebrania jej władzy i wyboru następcy. Sytuację wykorzystał Karol Wielki, którego w Boże Narodzenie 800 roku papież Leon III koronował na cesarza rzymskiego, co oczywiście wywołało werbalny sprzeciw Bizancjum. Na powstrzymanie rozpadu imperium zabrakło mu jednak sił. Ostatniej szansy ponownego zjednoczenia upatrywano w małżeństwie I. z Karolem Wielkim (przy czym historycy nie są zgodni, który z władców wykazał się w tej sprawie inicjatywą), ale obalenie cesarzowej mariaż ten uczynił nieaktualnym. Ostatecznie Bizancjum uznało, po interwencjach zbrojnych, tytuł cesarski Karola dopiero w roku 812, sankcjonując w ten sposób podział świata chrześcijańskiego na dwa niezależne cesarstwa. Kolejny zamach pozbawił I. tronu w roku 802. Usunięto ją na wyspę Prinkipo, a następnie – na Lesbos, gdzie przebywała w ciężkich warunkach i zmarła 3 października 803 roku. Dość szybko zapomniano o jej okrucieństwach i tyrańskich dążeniach. Kościół Wschodni wpisał jej imię do synaksariów (katalogu świętych) jeszcze za czasów jedności z Rzymem – najprawdopodobniej głównie za zasługi w walce z ikonoklazmem. Pamiątka obchodzona jest 9 sierpnia.