(1601-80)
– urodził się w miejscowości Ri, koło Argentan we francuskiej Normandii, w rodzinie miejscowego rolnika. Łaciny uczył się u tamtejszego proboszcza i doszedł do takiej perfekcji, że mówił i pisał po łacinie równie swobodnie, jak w ojczystym języku. W 1615 roku rozpoczął naukę w kolegium jezuickim w Caën, gdzie wykazywał niezwykłe uzdolnienia humanistyczne. W 1623 roku został przyjęty do sławnego „Oratorium Jezusa” założonego przez kardynała Piotra de Brulle i dwa lata później przyjął święcenia kapłańskie. Na wieść, że w jego ojczystych stronach wybuchła epidemia – wrócił do Argentan i opiekował się ofiarami zarazy. Potem osiadł w Caën i przez ponad czterdzieści lat wyruszał stąd na wędrówki po wsiach i miasteczkach Normandii, Bretanii i Burgundii, by prowadzić katechezę wśród ludzi najuboższych, głosił słowo Boże, służył potrzebującym radą i spowiadał. Wielu duchownych – kapłanów i sióstr zakonnych – przyjęło jego duchowe kierownictwo. Sława kaznodziei była tak wielka, że biskup z Contences poleci mu zbadanie Marii des Vales, znanej wizjonerki, którą podejrzewano o obłęd. J. stwierdził jednak, że kobieta ta posiada niezwykłe dary; wielokrotnie z nią rozmawiał i mimo że była prostą wieśniaczką – to ona natchnęła go myślą o dalszych dziełach. Krótko przebywał jako kaznodzieja na dworze Ludwika XIV, ale pochłaniała go już wtedy myśl o założeniu własnego zgromadzenia misyjnego i seminariów duchownych, których podówczas we Francji brakowało, mimo że obowiązywały już ścisłe zalecenia Soboru Trydenckiego w tej sprawie (1545-63). Przełożeni J. zbagatelizowali jego ideę stowarzyszenia misyjnego, więc w 1643 roku J. opuścił „Oratorium” i z kilkoma podobnie myślącymi kapłanami założył kongregację pod wezwaniem Jezusa i Maryi (eudyści), mającą kształcić kapłanów misjonarzy i duszpasterzy. W kongregacji nie obowiązywały jednak śluby zakonne. Wkrótce kongregacja objęła kuratelę nad kilkoma seminariami, m.in. w Coutances, Lisieux, Rouen, Evreux, Rennes. Następnie w Caën, Rennes, Hennebont i Guingamp powstały placówki żeńskiej rodziny zakonnej pod wezwaniem „Notre Dame de Charité”; otaczano w nich opieką młodociane prostytutki, które zdecydowały się wieść inne życie. W 1666 roku dzieło kapłana J. zostało zatwierdzone przez papieża Aleksandra VII. Dla ułatwienia pracy katechetom J. opracowywał specjalne broszury (Królestwo Chrystusa, Katechizm Boży, Dobry spowiednik). J. nie był wybitnym teologiem – bardziej wierzył własnemu sercu niż uczonym spekulacjom i skomplikowanym konstrukcjom logicznym. To uczucia, a nie spekulacje zawiodły go do Serca Jezusowego i do Serca Matki Bożej – którym oddawał cześć szczególną i pragnął ją dzielić z innymi ludźmi. Zaczął więc rozpowszechniać nabożeństwo do obu tych Serc; w owych czasach nabożeństwo to było mało popularne, a spora część duchowieństwa i teologów traktowała je z dużą ostrożnościś, uważając, że jego formuła nie jest kanoniczna. Energia, z jaką J. oddał się pracy nad rzecz upowszechnienia kultu Serc Jezusa i Jego Matki, do dziś zdumiewa: sam zamawiał u różnych malarzy obrazy wyobrażające te Serca, układał modlitwy, hymny i antyfony. Napisał także osobne czytania liturgiczne i brewiarzowe – co musiało wywołać niepokój, czy aby niestrudzony kapłan nie staje na granicy herezji. Niektórzy biskupi jednak popierali jego pasję i zezwolili mu na lokalne obchodzenie obu świąt: Serc Jezusa (20 października) oraz Serca Maryi (8 lutego). Kult ten wprowadził do seminariów duchownych prowadzonych przez jego zgromadzenie; 1650 wystawił pierwszą świątynię ku czci obu Serc (w Coutance). Rosnąca popularność idei J. wzbudziła w końcu dość wyraźny opór: oskarżono go o herezję i król nakazał mu opuszczenie Paryża. Atakowali go *janseniści, atakowali również oratorianie, których szeregi opuścił. J. został zmuszony do obrony. Oddał swoje pisma wybitnym teologom z prośbą o opinię – i okazała się ona pozytywna (1670). Dwa lata później kult Serca Jezusa i Maryi stał się obowiązkowy u eudystów, potem w innych zakonach. Pod koniec życia J. spisał swoje rozmyślania o istocie propagowanego przez siebie kultu w rozprawie Przedziwne Serce Najświętszej Matki Bożej; ukazała się ona drukiem po śmierci jej autora. J. zmarł 19 sierpnia 1680 roku w Caën. Beatyfikował go w 1909 roku papież św. ➞ Pius X, kanonizacji zaś dokonał w 1925 roku papież Pius XI. Wspomnienie – 19 sierpnia.63 Św. Jan Eudes