papież, (?-222)
– z pochodzenia był Rzymianinem, synem niewolnika Domicjusza. Według dzieła Philosophoumena przypisywanego św. ➞ Hipolitowi (lub Orygenesowie) oraz Księgi papieży (VI w.), K., podobnie jak jego rodzice, przez pewien czas był niewolnikiem urzędnika cesarskiego Karpofora, chrześcijanina. Sprawował tam m.in. funkcję zarządcy majątku. Obwiniono go o roztrwonienie sporej sumy pieniężnej i skazano na więzienie. Do tego oskarżenia dodano prawdopodobnie i to, że zakłócił w synagodze nabożeństwo żydowskie. Przez jakiś czas jako więzień przebywał w kopalniach na Sardynii. Tam spotkał wspólnotę chrześcijan i głębiej zainteresował się nauką Chrystusa. Został uwolniony dzięki protekcji biskupa Wiktora, który skorzystał z pośrednictwa cesarskiej konkubiny, Marcji – chyba także chrześcijanki. Po powrocie do Rzymu K. wstąpił do stanu duchownego i z czasem stał się najbliższym współpracownikiem papieża Zefiryna (199-217). Po jego śmierci wybrano K. następcą św. Piotra. Po pięcioletnim pontyfikacie K. pozostały m.in. nowy kościół rzymski Sancta Maria Trans Tiberim (Na Zatybrzu) oraz odnowiony i rozbudowany kompleks katakumb nazywany w martyrologiach Coemeterium Callisti in via Appia, jedna z największych starożytnych nekropolii chrześcijańskich, do dziś tłumnie odwiedzanych. K. przypisuje się również ustanowienie tzw. Dni Krzyżowych, trzydniowego okresu postu i modlitwy o urodzaje, obchodzonego w liturgii po dzień dzisiejszy, tuż przed uroczystością Wniebowstąpienia Chrystusa. K. musiał również walczyć z licznymi wówczas herezjami, dotyczącymi Trójcy Św., m.in. z *monarianizmem i *sabelianizmem. Toczył walkę z pierwszym w dziejach Kościoła antypapieżem Hipolitem (zmarł w 235 roku), wybranym przez część ludu i kleru rzymskiego. Hipolit zarzucił papieżowi laksyzm: błąd polegający m.in. na nadmiernej tolerancji obyczajowej. Papież K. tolerował związki małżeńskie między ludźmi stanu wolnego i niewolnikami, rozwody, mianował na funkcje kościelne ludzi kilkakrotnie żonatych, nie potępiał wyraźnie aborcji, zainicjował praktykę rozgrzeszania nawet z najcięższych grzechów. Hipolit, stojący na czele intelektualnej opozycji, w której ważną rolę odgrywali Grecy, sprzeciwił się pragmatyzmowi papieża i w końcu odrzucił jego zwierzchnictwo nad wspólnotą rzymską. Według wspomnianych wcześniej świadectw K. przyczynił się do rozwoju kultu św. ➞ Kalepodiusza, ochrzcił kilku rzymskich senatorów, nawracał także w więzieniu, gdzie podobno przebywał przed śmiercią. Od IV wieku w dokumentach kościelnych nazywany jest męczennikiem, choć nie wiadomo, czy istotnie go umęczono, czy też zmarł z innego powodu, np. choroby wywołanej pobytem w więzieniu – Martyrologium wspomina, że papieża głodzono i codziennie biczowano. Utrzymuje się jednak, że K. zginął śmiercią męczeńską w roku 222 przez wtrącenie do studni. Stało się to za panowania cesarza Aleksandra Sewera. Początkowo zwłoki K. pochowano na cmentarzu Kalepodiusza przy via Aurelia. Przeniesiono je następnie do wybudowanego przez niego kościoła na Zatybrzu. Z czasem część relikwii znalazła się w niemieckiej Fuldzie (IX w.), część w Reims i w opactwie Cisoing. Warto dodać, że w roku 1962 w Rzymie odnaleziono jego pierwotny grób. Kościół pamiątkę św. K. obchodzi od najdawniejszych czasów 14 października, w dies natalis.