(I w.?)
– niewiele wiemy o tej postaci, należącej do nabliższego otoczenia Jezusa – jednym z najwcześniejszych jego towarzyszy. Euzebiusz z Cezarei stwierdza, że M. był w gronie 72 uczniów Jezusa. Dzieje Apostolskie wspominają M. w chwili, gdy św. Piotr, przekonany o konieczności uzupełnienia grona 12 apostołów po samobójczej śmierci Judasza, przedstawia zgromadzonym w Wieczerniku dwóch kandydatów: Józefa Barnabę, zwanego Justusem oraz właśnie M. (Dz 1, 15-26). Apostołowie modlą się, by Chrystus sam, poprzez losowanie, wyznaczył nowego apostoła, los pada na M. Tradycja umiejscawia apostolską działalność M. w Judei, Etiopii i Kolchidzie – na wpół mitycznej (wg mitologii greckiej był to cel wyprawy Argonautów) krainie leżącej na południowowschodnim wybrzeżu Morza Czarnego, czyli na terytorium obecnej Gruzji. Tak przynajmniej chcą zachowane pisma: *apokryf Ewangelia św. M. oraz Dzieje św. M. – obydwa pochodzące z III w. Wiarygodność tych źródeł jest powszechnie kwestionowana. Kontrowersje budzą także okoliczności śmierci M.: czy była ona związana z męczeństwem (poprzez ukamieniowanie i dobicie siekierą lub włócznią) – czy też naturalna, jak twierdzi Klemens Aleksandryjski? W Martyrologium rzymskim, które wyznacza jego pamiątkę na 14 maja, znajdziemy M. wśród męczenników. Odnalezienie relikwii przypisuje się św. ➞ Helenie. Ich posiadaniem szczyciły się kościoły w Rzymie, Padwie oraz w Trewirze, skąd kult M. promieniował najsilniej, trafiając także do Polski. W ikonografii M. występuje na ogół z atrybutem domniemanego męczeństwa – siekierą, a tradycja ludowa czyni go patronem rzeźników i cieśli. Warto wspomnieć, że pamiątkę świętego obchodzono od XI w. na Zachodzie 24 lub 25 lutego (z pogody w tym dniu wróżono, jakie będą ostatnie dni zimy); Koptowie czcili M. 9 marca, zaś Grecy i Syryjczycy – 9 sierpnia. Obecną pamiątkę ustalono po reformie kalendarzowej w 1969 roku tak, by nie kolidowała z liturgią Wielkiego Postu.1 Męczeństwo apostoła Macieja, drzeworyt, XIX w.