(580-662)
– przyszedł na świat w Konstantynopolu w zamożnej i wpływowej rodzinie, co zapewniło mu gruntowne wykształcenie i doskonały start do kariery politycznej: w wieku 30 lat został sekretarzem cesarza Herakliusza. Nie taką wszakże widział dla siebie przyszłość. Porzuciwszy dwór wstąpił do klasztoru w Chryzopolis (613), skąd przeniósł się do Cyzyku (Ciscus). W 626 roku, ratując się przed najazdem Persów, uszedł na Kretę, a potem do Afryki, gdzie pozostał dłużej. Cieszył się wówczas znaczną sławą jako przeciwnik herezji *monofizyckich, szczególnie zaś *monoteletyzmu. W 640 roku cesarz Herakliusz dekretem Ektesis wprowadził w całym Kościele doktrynę monoteletyzmu; w tym samym roku na Stolicę Piotrową wstąpił papież Jan IV (zm. 643), skłaniający się w stronę opozycji antycesarskiej i przeciwny monoteletyzmowi. Tę samą postawę reprezentował także jego następca, papież Teodor I. Konflikt między cesarzem i papiestwem zdawał się sięgać zenitu, zwłaszcza że również w Kościele Wschodnim nie brakowało wrogów monoteletyzmu, uznawanych tym samym za wrogów cesarza. Znajdował się wśród nich Sofroniusz, późniejszy patriarcha Jerozolimy, którego żarliwie wspierał M. Podejmował on wówczas liczne publiczne debaty z monoteletykami, zwalczał ich także piórem, organizował synody afrykańskie. Kiedy papieżem został św. ➞ Marcin I, człowiek zdecydowany wiele poświęcić w walce z dominacją cesarza (był nim wówczas Konstans II) w kwestiach teologicznych i politycznych, M. udał się do Rzymu. Już w pierwszym roku panowania papież Marcin I zwołał do Lateranu synod, którego przygotowaniem zajmował się m.in. M. Synod potępił jednoznacznie monoteletyków, co oznaczało wypowiedzenie posłuszeństwa cesarzowi. W 653 roku namiestnik cesarski w Rawennie aresztował papieża i jego najbliższych współpracowników, wśród których znajdował się M. i uprowadził ich do Konstantynopola. Papież trafił do więzienia, a następnie skazano go na wygnanie na Chersonez, gdzie zmarł. M. wraz z dwoma towarzyszami, po procesie o zdradę stanu, znalazł się na banicji w Tracji. Cesarz tymczasem poddał papiestwo – szczególnie w czasie pontyfikatu Witalisa II – kolejnym upokorzeniom. W 662 roku M. odmówił podporządkowania się edyktowi cesarza, zakazującemu wszelkiej dyskusji na temat monoteletyzmu, za co obcięto mu prawą dłoń. Ponieważ i to nie uciszyło hardego teologa, cesarz nakazał, by zesłano go w okolice dzisiejszego miasta Batumi (Gruzja), do twierdzy Schemarion. Stało się to w roku 662. Trudów banicji sędziwy już M. nie wytrzymał i zmarł 13 sierpnia tegoż roku. M. wspominany jest w dies natalis. Pozostawił po sobie bogatą spuściznę pisarską, w której najcenniejsze dzieła to Centurie, Dialog o ascezie, Rozdziały o miłości, zawierające wykład oryginalnej koncepcji teologicznej i chrystologicznej M. Ponadto ważne są – zachowane we fragmentach – pisma polemiczne wobec herezji monofizyckich, z których wiele można się dowiedzieć o sytuacji dogmatycznej Kościoła, a także – pośrednio – o politycznej w okresie poprzedzającym powstanie Państwa Kościelnego.