papież (?-304?)
– na początku IV w. młodym Kościołem wstrząsały burze. Cesarz Dioklecjan wzniecił prześladowania (303), które okazały się najkrwawsze w historii chrześcijaństwa; sama wspólnota natomiast podzieliła się wokół stosunku do tych chrześcijan, którzy pod wpływem terroru wyrzekli się wiary, a potem chcieli wrócić do Kościoła (lapsi). M. objął więc rządy Kościołem (296) w czasach niezmiernie skomplikowanych, zwłaszcza że dynamika Kościoła Zachodniego słabnie w owych latach, jeśli porówna się ją z ożywieniem teologicznym i filozoficznym na Wschodzie, w Afryce czy Galii – nawet jeśli twórcy tych nowych kierunków błądzili, popadając w herezję. Nic więc dziwnego, że w samym Rzymie wielu było zwolenników *nowacjanizmu, mitraizmu i innych sekt. W 300 roku w Elwirze (Hiszpania) znaczna część biskupów opowiedziała się za ścisłym przestrzeganiem celibatu przez duchowieństwo. Nie wydaje się, by wieść o postanowieniach tego zgromadzenia wywołała jakąś żywszą reakcję papieża. Nie wiemy, czy M. zginął w czasie prześladowania dioklecjańskiego, czy też został skazany na banicję i tam zmarł. Na dodatek sprawę komplikuje fakt, że w 309 roku tron Stolicy Piotrowej objął Euzebiusz. Co działo się w okresie 304 (śmierć M.) – 308? Czy były to lata wakansu? Niektórzy historycy sądzą, że zupełnie nieznany papież, św. ➞ Marceli, który wstąpił na Stolicę Piotrową w 308 roku i pozostał na niej przez kilka zaledwie miesięcy, jest postacią tożsamą z M. Oznaczałoby to, że pontyfikat M. trwał dłużej o cztery lata i to jego dziełem jest zapoczątkowanie reformy Kościoła w Rzymie, możliwej po wstąpieniu na tron cesarski Maksencjusza (306), który złagodził terror wobec chrześcijan wprowadzony przez Dioklecjana. Niczego nie rozstrzygnęło odnalezienie grobu M. (a może Marcelego?) w katakumbach Priscilli, nad którym po raz pierwszy można znaleźć słowo „papa”. W IV w. pojawiły się pomówienia M. o apostazję, mało wszakże prawdopodobne, jego grób bowiem otaczano czcią. Obecnie kult tego świętego praktycznie zanikł.