papież (ok. 570-656)
– jest jedną z najtragiczniejszych postaci w historii Kościoła okresu poprzedzającego Sobór Konstantynopolitański III (680-681), który rzucił wyzwanie cesarzowi Bizancjum, jasno potępiając *monoteletyzm. Urodził się w Todi, koło Perugii (Umbria) w rodzinie kapłana Fabrycjusza. Przed powołaniem na Stolicę Piotrową był nuncjuszem przy dworze cesarskim w Konstantynopolu. Pontyfikat zainicjował w lipcu 649, nie czekając na aprobatę przez cesarza swego wyboru, co wywołało napięcie między Konstantynopolem a Rzymem. Napięcie to wzrosło, gdy zwołany przez M. synod laterański (październik 649 roku) odrzucił edykty cesarskie zakazujące sporu o monoteletyzm (Ekthesis i Typos). Papież starał się przy tym, by decyzje synodu przyjął cały Kościół – w tym także wschodni. M. korzystał z cichego poparcia egzarchy raweńskiego Olympiosa; ten jednak w pewnym momencie wypowiedział cesarzowi Konstansowi posłuszeństwo. Jego następcą został ślepo wierny władcy Teodor Kalliopa. Nie zamierzał on tolerować dłużej nieposłuszeństwa papieża, który – ostrzeżony przed niebezpieczeństwem – schronił się w swej bazylice na Lateranie. Żołnierze cesarscy znaleźli go tam i nie bacząc na sędziwy wiek M. uprowadzili go najpierw na wyspę Naxos, a potem wywieźli do Konstantynopola. Los papieża podzielił wówczas także św. ➞ Maksym Wyznawca. Urządzono groteskowy proces, w czasie którego papieża i jego towarzyszy uznano winnymi zdrady stanu i zamierzano skazać na śmierć. Zmianę biegu wypadków spowodowało nieoczekiwane wstawiennictwo patriarchy Konstantynopola, Pawła II, uchodzącego dotąd za wroga papieża. Cesarz w tej sytuacji zmienił zamiar i zesłał M. na wygnanie na Chersonez. Starzec nie wytrzymał jednak tamtejszych warunków i zmarł w kwietniu 656 roku. Na Wschodzie jego pamiątkę obchodzono 13 kwietnia. Na Zachodzie jego imię umieszczono w kalendarzach 12 listopada, w czym zapewne sugerowano się bliskością wspomnienia św. ➞ Marcina z Tours. Po 1969 roku wspomnienie to przypada na dzień najbliższy zapewne dies natalis, czyli 13 kwietnia.