MĘCZENNICY MEKSYKAŃSCY

– historia prześladowań Kościoła katolickiego w Meksyku w latach 20. i 30. XX wieku należy do szczególnie jaskrawych przejawów antyreligijnych fanatyzmów minionego stulecia Uprzedzenia religijne i antykościelne grupy meksykańskich polityków ściągnęły na kraj niszczącą wojnę domową lat 1926-29. Blisko sto tysięcy ludzi zapłaciło w ciągu trzech lat życiem za eksplozję nietolerancji wobec religii w kraju tradycyjnie katolickim. W 1913 roku demokratyczne ideały rewolucji meksykańskiej powoli zaczęły ustępować przed dyktatorskimi ambicjami polityków nowej generacji. W opracowaniach dotyczących historii Meksyku podkreśla się, że prześladowania Kościoła katolickiego w tym kraju były związane z aspiracjami wolnościowymi, wiązały się z chęcią odrzucenia wielowiekowej obecności kultury hiszpańskiej, przesiąkniętej wątkami katolickimi. Gloryfikując przeszłość Meksyku, nowi władcy chcieli wyeliminować wszystko, co łączyło się z hiszpańską erą kolonialną, włączając w to katolicyzm. Ludzie wyznający podobne przekonania, wywodzący się głównie z klas średnich, prawnicy i intelektualiści, wprowadzili do konstytucji meksykańskiej z roku 1917 artykuły wyjątkowo wrogie tradycyjnym wpływom religii. Konstytucja ta przewidywała utracenie przez Kościół cech osoby prawnej. Zniesiono zakony, cały majątek kościelny przeszedł pod kontrolę państwa, drastycznie ograniczono aktywność księży, oddając ich pod nadzór władz państwowych, wprowadzono przepisy ustalające, iż poszczególne stany będą określały liczbę księży tolerowanych na ich terytorium. Księży pozbawiono również czynnego prawa wyborczego, czasopismom religijnym zabroniono poruszania jakichkolwiek zagadnień politycznych. Postanowienia konstytucji 1917 zakazywały również noszenia sutanny poza kościołami, procesji na zewnątrz kościołów i jakichkolwiek przejawów kultu religijnego poza lokalami zamkniętymi. Duchowieństwo odcięto od wszelkich form nauczania w szkołach, zabraniając mu zarówno zakładania, jak i prowadzenia szkół. Instytucjom religijnym i księżom zakazano nawet administrowania, prowadzenia czy nadzorowania instytucji dobroczynnych, badań naukowych, itp. W wydanym w 1927 roku tomie reportaży W kościołach Meksyku Melchior Wańkowicz pisał: Jak widzimy, rząd poszedł o wiele dalej, niżby to nawet dyktowała konieczność oddzielenia Kościoła od państwa. Prawa (...) odbierają Kościołowi możność swobodnego rozwoju. Zakazując pracy społecznej lub nauczania, odbierają prawo swobody myśli, w równej mierze należnej wszystkim obywatelom; zakazując szat duchownych, szykanują stan cały jako taki; zakazując procesyj itd., do których ludność od dawna przywykła, wtrącają się do spraw wewnętrznych kultu, dając zupełne uzasadnienie twierdzeniu, że w gruncie rzeczy chodzi tu o walkę z religią. Naturalny opór społeczeństwa zaczęto łamać szczególnie intensywnie w czasach prezydentury Plutarco Eliasa Callesa. Dążąc do osłabienia Kościoła katolickiego, władze meksykańskie podjęły próby stworzenia schizmy wewnątrz niego – tzw. Meksykańskiego Apostolskiego Kościoła Katolickiego (Kościół Narodowy). W tym celu zaczęto odbierać poszczególne parafie prawowiernym duchownym i przekazywać je wspieranym przez władze schizmatykom. Jedna z takich decyzji – przekazania kościoła La Soledad w stolicy Meksyku schizmatyckiemu księdzu Joaquinowi Perezowi – wywołała bunt okolicznych mieszkańców i krwawe starcia, w których zginęło siedmiu katolików (23 lutego 1925). 2 lipca 1925 roku prezydent Calles opublikował dekret zwany prawem Callesa, prowadzący do skrajnego ograniczenia zasięgu religii katolickiej w Meksyku. Najbardziej dramatycznym przepisem tego dekretu był artykuł 19, nakazujący przymusową rejestrację kleru. Faktycznie artykuł ten miał ułatwić rządowi akcję przekazywania kościołów schizmatykom. Sprzeciw Kościoła wywołał bezwzględną kontrolę władz – aresztowania przywódców organizacji katolickich i opornych księży. W pierwszych miesiącach 1926 r. doszło do dalszego zaostrzenia walki z Kościołem i religią. Z inicjatywy prezydenta Callesa rząd nakazał zamknięcie katolickich szkół i zakonów. Wprowadzono przymusową rejestrację księży w urzędach państwowych. Reagując na skrajne antykościelne postanowienia Callesa, meksykański episkopat ogłosił strajk duchowieństwa, które wstrzymało się od odprawiania nabożeństw i wszelkich posług religijnych. Liczono, że skłoni to rząd do szukania kompromisu. Stało się wręcz przeciwnie. Zamykanie kościołów i coraz liczniejsze areszty księży doprowadziły rozgoryczone rzesze katolików do wystąpienia przeciwko władzy – powstania, w którym wzięło udział około 50 tysięcy chłopskich powstańców. Strona rządowa nazywała powstańców cristeros („bojownicy Chrystusa” lub „Chrystusowcy”), sami powstańcy nazywali siebie raczej populares, defensores lub liberadores, co oznaczało „ci z ludu”, „obrońcy” lub „wyzwoliciele”. W krwawych walkach wojny domowej lat 1926-1929 (tzw. kristiadzie) poległo około 100 tysięcy osób: 40 tysięcy powstańców – cristeros i 60 tysięcy żołnierzy wojsk rządowych. Wojna domowa spowodowała exodus ponad 500 tysięcy meksykańskich katolików do Stanów Zjednoczonych i poważne zniszczenia w licznych prowincjach Meksyku. Antyreligijny terror w Meksyku stopniowo zaczął wywoływać coraz ostrzejsze protesty poza granicami kraju: walkę z Kościołem w Meksyku potępił papież Pius XI w encyklice Iniquis afflictisque z 18 listopada 1926 roku i w allokucji konsystorialnej Misericordia Domini z 20 grudnia 1926 roku. Ten sam papież 29 listopada 1932 roku wydał encyklikę Acerba amini, ubolewającą nad trudną sytuacją Kościoła meksykańskiego. Stanowisko Kościoła wobec prześladowań chrześcijan-katolików w Meksyku podkreśliła beatyfikacja przez papieża Jana Pawła II (22 listopada 1992) i kanonizacja (21 maja 2000) grupy przeszło 20 duchownych (w tym urodzonych w Meksyku), zwanych męczennikami meksykańskimi, których liturgiczne wspomnienie wyznaczono na 25 maja. Należą do nich:Dawid Galván Bermúdes, Dawid Roldán Lara, Dawid Uribe Velasco, January Sánchez Delgadillo, Jezus Méndez Montoya, Józef Isabel Flores Varela, Józef Maria Robles Hurtado, Julian Álvarez Mendoza, Justyn Orona Madrigal, Ludwik Batiz Sainz, Manuel Morales, Margarito Flores García, Michał De La Mora, Piotr De Jesús Maldonado Lucero, Piotr Esqueda Ramírez, Saba Reyes Salazar, Salwator Lara Puente, Toribio Romo González, Trankwiliusz Ubiarco Robles.