(ok. 300-81)
– urodził się na terenie obecnej Armenii (Melitene). W 358 roku objął stolicę biskupią w Sebaście, zajmując miejsce deponowanego Eustacjusza, podejrzewanego o homojuzjanizm (łagodniejsza postać *subordynacjonizmu). Przy wyborze na biskupa zyskał poparcie *arian, co od razu rzuciło nań podejrzenie o sprzyjanie herezji. Nie chcąc rozdrażniać sporów, M. sam usunął się do Berei w Syrii. Stamtąd w 360 roku został powołany na urząd patriarchy w Antiochii, gdzie od co najmniej trzydziestu lat trwały utarczki między ortodoksyjnymi katolikami (nicejczykami) i arianami. Ponownie zyskał zarówno poparcie nicejczyków, jak arian, więc cesarz Konstancjusz II bez oporów zatwierdził go na patriarszym urzędzie. Tym razem jednak M. wykazał większe zdecydowanie i wyraźnie opowiedział się za nicejską formułą wiary. Zaniepokojony tym cesarz deponował go i skazał na wygnanie. Opustoszały tron patriarszy zajął wówczas niechętny M. kapłan Paulin – bliski eustacjanizmowi (sekta potępiona w 340 roku w czasie synodu w Paflagonii głównie za odmienność liturgii; w formule wiary zbliżona w zasadzie do reguły nicejskiej; niekiedy utożsamia się eustacjan ze zwolennikami wspomnianego wyżej Eustacjusza, choć brak na to przekonywających dowodów). Do Antiochii zezwolił M. powrócić cesarz Julian (362). Kościół tamtejszy podzielił się wówczas wyraźnie na trzy frakcje: pierwszą stanowili arianie Euzojusza, drugą – eustacjanie Paulina; trzecią – nicejską – miał rządzić M. Święty nie zdołał osiągnąć zgody z eustacjanami, choć dzieliły go od nich wyłącznie drobne kwestie terminologiczne i, rzecz jasna, animozje personalne. Choć nad tymi drugimi umiał panować, to okazało się, że spór ma rozległe zaplecze. Paulina poparł św. ➞ Atanazy Wielki, a potem i Rzym. Cesarz Walens nakazał M. opuścić Antiochię i osiąść na wygnaniu (365-367 oraz 371-377). Za wygnańcem opowiedzieli się wówczas biskupi kapadoccy (m.in. św. ➞ Bazyli Wielki, zdecydowany przeciwnik ariańskiego cesarza). W 378 roku następcą Walensa został Gracjan, który zezwolił M. wrócić do Antiochii. Już w następnym roku patriarcha zwołał synod, który opracował formułę wiary zgodną z nicejską, zaakceptowaną przez wszystkich ortodoksyjnych chrześcijan. Miało to istotne znaczenie wobec szybkich postępów herezji macedoniańskiej, zajmującej pozornie neutralną pozycję wobec głównych aktorów sporu – katolików i arian, w gruncie rzeczy jednak „przesączającej” arianizm przez zapory, postawione przez sobór nicejski (325). Kwestią macedonian zajął się m.in. sobór w Konstantynopolu (381), który także zatwierdził opracowane w Antiochii wyznanie wiary. M. otworzył wprawdzie sobór, ale zmarł w trakcie jego obrad, w maju 381. Pochwałę jego zasług wygłosił w czasie pogrzebu św. ➞ Grzegorz z Nyssy, piękny panegiryk poświęcił M. św. ➞ Jan Chryzostom, niegdysiejszy lektor patriarchy Antiochii. Na Wschodzie święty był wspominany zawsze 12 lutego i tę właśnie datę, od XVI w., uwzględniło Martyrologium rzymskie.