Doktor Kościoła (1007-72)
– urodził się w Rawennie w wielodzietnej rodzinie. Jego matka, nie mając środków na żywienie potomstwa, usiłowała nawet porzucić dziecko, ale ktoś je znalazł i odniósł naturalnym rodzicom. Wychowywało go starsze rodzeństwo – siostra Rozelina i brat Damian, którego imię przejął jako nazwisko (lub przydomek). Dzięki pomocy brata udało się P. ukończyć szkoły w Rawennie, a także studia teologiczne w Faenzy i Parmie. Mimo że otrzymał święcenia kapłańskie, tęsknił za życiem pustelniczym i dlatego najpierw zamieszkał sam w oddalonym od ludzkich siedzib eremie, a poźniej dołączył do benedyktynów eremitów w klasztorze Fonte Avellana, którzy w 1043 roku wybrali go swym opatem. Został także doradcą wielu klasztorów, a że garnęli się do niego uczniowie, założył dwa nowe opactwa i ułożył dla nich osobną regułę. Kolejne ośrodki pustelnicze powstały w Marchii, Umbrii, Romanii i Abruzzach. Był to okres głębokiego kryzysu w Kościele, ogarniającego zarówno parafie, jak biskupstwa i arcybiskupstwa, a także Stolicę Apostolską. P. myślał o sposobach naprawy tego stanu, ale rozumiał, że bez potężnego wsparcia niewiele wskóra. Dlatego starał się o nawiązanie bliższych kontaktów z papiestwem; udało mu się to dopiero za pontyfikatu Grzegorza VI, a prawdziwą współpracę rozpoczął z Klemensem II. Cesarz Henryk III przebywając w Rzymie (1046) docenił rozum i energię P. i zachęcał go, by wspierał papieża w jego działaniach – w czym można także upatrywać własnego interesu cesarza, dążącego do utrzymania kontroli nad Kościołem. P. uczestniczył w synodzie laterańskim (1047), który uchwalił kilka antysymoniackich dekretów. Dalsze reformatorskie działania mógł P. podjąć dopiero w czasie pontyfikatu papieża św. Leona ➞ IX, który swoimi zdecydowanymi posunięciami organizacyjnymi, dyscyplinującymi cały Kościół, przygotowywał reformy św. ➞ Grzegorza VII (wówczas jeszcze kardynała Hildebranda). Wówczas to P. napisał dwa najbardziej znane traktaty wymierzone w symonię: Liber Gratissimus oraz Liber Gomorrhianus; w tej drugiej piętnował też rozwiązły tryb życia duchownych i mnichów w wielu klasztorach. Księgi pisane były z taką żarliwością, że papież uznał, iż P. mocno przesadził i odsunął go ze swego otoczenia. Zniechęcony P. zrezygnował z uczestniczenia w życiu politycznym; trzymał się zwłaszcza z daleka od dręczących Kościół rzymski konfliktów z Konstantynopolem, które wkrótce doprowadziły do ostatecznej schizmy. Już papieże Wiktor II i Stefan II ponownie zaczęli szukać wsparcia u mnicha eremity. Stefan II nadał P. godność kardynalską i uczynił go biskupem Ostii; P. przyjął urzędy dopiero pod groźbą ekskomuniki. Po śmierci papieża (1058) Stolicę Apostolską ogarnął chaos: papieżem wybrano nielegalnie Benedykta X, popieranego przez arystokrację rzymską. P. opowiedział się wówczas za wybranym kilka miesięcy poźniej, tym razem kanonicznie, Mikołajem II, co było zgodne ze stanowiskiem wpływowego reformatora i szarej eminencji Watykanu, kardynała Hildebranda. Hildebrand wyróżnił P. powierzeniem mu kilku skomplikowanych misji: w 1059 roku przyszło mu łagodzić napięcia w Mediolanie, wywołane ujawnieniem nadużyć tamtejszego Kościoła i skrajną reakcją stronnictwa tzw. łachmaniarzy, zwanych patarynami. Pataryni, przeważnie ludzie świeccy, opowiadający się za gruntowną przebudową Kościoła w duchu pierwotnych wspólnot chrześcijańskich, domagali się odebrania duchowieństwu dóbr i przywilejów. Jako przeciwników cesarza zwalczał ich procesarski papież Stefan II. Hildebrand, który wkrótce sam zasiądzie na Stolicy Piotrowej jako Grzegorz VII, rozumiał wystąpienie patarynów – ostrzegał ich wszakże przed radykalizmem, mogącym zaprzepaścić kruche podstawy przyszłej reformy. Po śmierci papieża Mikołaja II arystokracja rzymska próbowała osadzić na tronie papieskim swego kandydata, biskupa Parmy, Kadulusa; posłużono się nawet w tym celu wykradzionymi z Lateranu insygniami papieskimi. Zwolennicy Kadulusa zyskali nawet poparcie episkopatu niemieckiego, a po części młodego cesarza Henryka IV, bowiem w ten sposób cesarz potwierdzał swe prawo do mianowania biskupa rzymskiego. Antypapież przyjął imię Honoriusza II. Natychmiast zareagowali stronnicy reform, obierając kanonicznie papieżem Aleksandra II. P. ponownie poparł prawowitego biskupa rzymskiego w dialogu Disceptatio synodalis. Talenty dyplomatyczne P. jeszcze wielokrotnie przydawały się znękanemu wewnętrznymi konfliktami Kościołowi: w czasie sporu Hugona z Cluny z biskupem Maçon (1063), w uzdrowieniu sytuacji w opactwie Monte Cassino, we Florencji – w czasie sporu tamtejszego biskupa z walombrozjanami; we Frankfurcie – w trakcie rozpatrywania rozwodu cesarza Henryka IV, a wreszcie w rodzinnej Rawennie, której hierarchowie uparcie popierali antypapieża (1066-71). Pomiędzy kolejnymi misjami P. uciekał do ulubionego klasztoru w Fonte Avellana, gdzie mógł oddawać się kontemplacji i praktykom ascetycznym. Tak intensywny tryb życia osłabił jednak poważnie siły niemłodego już P., który wracając z Rawenny zachorował nagle i zmarł w nocy z 22 na 23 lutego 1072 roku. Niemal natychmiast zaczął zaznawać kultu właściwego świętym, choć został on zatwierdzony dopiero w 1821 roku przez papieża Leona XII; ten sam papież ogłosił P. Doktorem Kościoła. Spuścizna pisarska świętego jest bardzo bogata: są to listy (170) do wybitnych mężów jego epoki, 2 traktaty, 53 kazania, 7 żywotów świętych oraz ponad 200 hymnów religijnych. P. był wybitnym biblistą i znawcą pism Ojców Kościoła, świetnym prawnikiem i latynistą, zaś hymny świadczą o znacznej kulturze literackiej. Jego pisma w dużym stopniu wpłynęły na dzieło reformy Kościoła na przełomie XI i XII wieku. Postać P. spotykamy w Pieśni 21 Raju – trzeciej części arcydzieła Dantego Boska Komedia. Wspomnienie – 21 lutego.42 Św. Piotr Damiani