właśc. Kanijs, Doktor Kościoła (1521-97)
– urodził się 8 maja w Nijmegen (Holandia) w rodzinie burmistrza tego miasta. Wprawdzie matka wcześnie go osierociła, ale druga żona ojca, Mandelina van der Bergh, otoczyła go prawdziwie macierzyńską miłością. Ojciec planował dla P. przyszłość prawnika, ale ten wolał wybrać stan duchowny i w 1536 roku udał się do odległej Kolonii, by studiować teologię. Interesował się zwłaszcza zagadnieniami apologetycznymi, pilnie studiując te dogmaty wiary chrześcijańskiej, które atakowali wyznawcy *luteranizmu. Zakończył studia zdobyciem tytułu magistra artium, czyli sztuk wyzwolonych. Wkrótce podjął pracę naukową: opracował edycje pism Taulera, św. ➞ Cyryla Aleksandryjskiego i św. ➞ Leona Wielkiego. W 1543 roku zapragnął wstąpić do młodego Towarzystwa Jezusowego i odbył wstępne rekolekcje pod kierunkiem bł. Piotra Favre’a. Ceniono go widać bardzo, bo choć nie był jeszcze wyświęcony na kapłana, pełnił rozmaite misje kościelne (m.in. posłował do cesarza Karola V w sprawie sprzyjającego reformacji biskupa Wiednia, Hermana von Wied; w 1547 roku w czasie obrad Soboru Trydenckiego był teologiem-konsultorem u boku arcybiskupa Worms, Ottona Truchsess von Waldburg). Święcenia otrzymał w 1546 roku, jednak św. ➞ Ignacy Loyola wezwał go do Rzymu dla odbycia nowicjatu. Po rocznej probacji został mianowany profesorem uniwersytetu w Mesynie na Sycylii. Nie dotarł tam jednak, bowiem na prośbę księcia Wilhelma IV z Ingolstadtu został skierowany do Niemiec; jednocześnie, jako jeden z pierwszych jezuitów, złożył profesję zakonną (1549), a także otrzymał doktorat z teologii na uniwersytecie bolońskim. Jeśli dziś Niemcy to kraj współistnienia dwóch wyznań: katolickiego i protestantyzmu, widzieć w tym trzeba wielką zasługę P. Kanizego (papież Leon XIII nazwał go nawet „nowym św. ➞ Bonifacym”. Istotnie, dzieło, które budował niezmordowanie przez 30 lat, było ogromne. Św. Ignacy Loyola mianował go swoim prowincjałem. P. kierował w latach 1556-69 świeżo założoną prowincją niemiecką Towarzystwa Jezusowego. Wykorzystał w swej pracy liczne kontakty osobiste i nawet przyjaźnie z hierarchami Kościoła oraz panującymi ówczesnej Europy. Wykazał przy tym znakomite talenty negocjatora i dyplomaty, biorąc udział w zjazdach i obradach zarówno kościelnych, jak świeckich; ułatwiał misje legatom i nuncjuszom papieskim, pośredniczył w sprawach rozstrzyganych przez Stolicę Apostolską; organizował intensywnie szkolnictwo kościelne w Niemczech (jemu swój rozkwit zawdzięcza sławne Collegium Germanicum). Ferdynand I zamierzał nawet uczynić go biskupem Wiednia, ale P. wymówił się od tej godności, bowiem rozumiał, że ograniczy ona jego aktywność w innych rejonach (chwilowo tylko zarządzał diecezją wiedeńską przez kilka miesięcy 1554/55). Prowadził niestrudzoną działalność kaznodziejską w Ingolstadzie, Wiedniu, Pradze, Augsburgu, Insbrucku, Monachium. Brał także udział w publicznych debatach teologicznych z protestantami, dając dowód wielkich talentów erystycznych. Ważny okazał się także pisarski talent P. Jest autorem szeregu pism apologetycznych, z których największy rozgłos zyskały Katechizm Mały, Katechizm Średni i Katechizm Wielki (łącznie katechizmy te miały kilkaset wydań) oraz monumentalna Summa Nauki Katolickiej składająca się z wykładów, kazań, debat. Ponadto warto tu wspomnieć rozprawy De verbi Dei corruptelis, De Johanne Baptista, De Maria Virgine, Notae in evangelicas lectiones, a także wzorowane na Wyznaniach św. Augustyna Bekentnissen oraz Geistliches Testament. Do dotychczasowych wydań tekstów Ojców Kościoła dodał edycje prac św. Hieronima, De Vegi, a także Wyznania wiary katolickiej Stanisława Hozjusza, którego wysoko cenił. Z jego inicjatywy powstały duże oficyny drukarskie (m.in. w Polsce), wydające piśmiennictwo katolickie. Narzucenie diecezji zbyt dużych zadań podniosło głosy krytyki przeciw P., w związku z czym został skierowany do Fryburga w Szwajcarii. Spędził tam P. blisko dziesięć lat, kontynuując działalność pisarską i kaznodziejską. Zmarł 21 grudnia 1597 roku. Niemal natychmiast pojawiły się wnioski o beatyfikację „nowego Apostoła Niemiec”. Jednak proces kanoniczny trwał długo. Dopiero papież Pius IX w 1864 roku uznał go błogosławionym, zaś kanonizacja nastąpiła w 1925 roku za pontyfikatu Piusa XI. Relikwie świętego znajdują się w kościele jezuickim we Fryburgu. Od 1969 roku jego pamiątkę obchodzi się 21 grudnia. P. miał szczególne związki z Polską; oprócz tego, że utrzymywał ścisłe kontakty w kardynałem Stanisławem Hozjuszem, odwiedził też nasz kraj, wizytując Kraków, Łowicz i Piotrków Trybunalski (1558). Jego kult w Polsce jest jednak nieznany.44 Św. Piotr Kanizy podczas modlitwy, drzeworyt z ok. 1865 r.