właśc. Michał Ghislieri, papież (1504-72)
– urodził się w bardzo ubogiej rodzinie Pawła Ghislieri i Dominiki Augeria, gospodarujących na niewielkim skrawku ziemi w Bosco koło Alessandrii (włoski Piemont). Rodzice nie mieli pieniędzy, by kształcić syna, który dopiero dzięki pomocy jednego z zamożniejszych mieszkańców Bosco, niejakiego Bastone, dostał się na naukę do konwentu dominikańskiego w Voghera. Tam też pozostał. Nowicjat wszakże odbywał w Vigevano, gdzie w 1521 roku złożył śluby zakonne. Studiował teologię w Bolonii i Genui i po siedmiu latach został kapłanem. Wykładał teologię w klasztorach dominikańskich w Vigevano, Soncino i w Alba. W 1543 roku papież Paweł III, który podjął walkę z szerzącymi się wpływami herezji oraz próbował dokonać reformy struktur kościelnych, mianował Michała inkwizytorem w Pawii, zaś trzy lata poźniej w diecezji Como i Bergamo. Kardynał Piotr Caraffa, który wkrótce zasiadł na Stolicy Piotrowej jako Paweł IV, obdarzał Michała przyjaźnią: na jego to wniosek przyszły święty został mianowany inkwizytorem okręgu rzymskiego (1551), a już w czasie pontyfikatu Pawła IV powołano go na diecezje w Nepi i Sutri. Otrzymał także kapelusz kardynała kościoła Matki Boskiej sopra Minerva (1557); wreszcie w 1558 roku został wielkim inkwizytorem na cały Kościół. Papież, który słynął z surowości, nie był jednak zadowolony z pracy wielkiego inkwizytora; konflikty pomiędzy nimi narastały i papież nawet zagroził Michałowi uwięzieniem w Zamku św. Anioła (1559). Jego następca, Pius IV, podjął wobec inkwizytora środki mniej drastyczne: po prostu zwolnił go z tej funkcji i przeniósł do diecezji w Mondovi, gdzie działał u barnabitów. Po śmierci Piusa IV św. ➞ Karol Boromeusz rozpoczął przekonywanie kardynałów, by nowym papieżem wybrali właśnie Michała. Tak też się stało 7 stycznia 1566 roku; dziesięć dni później nowy następca św. Piotra zasiadł na Watykanie, przybierając imię P. V. Jego naczelnym zadaniem stały się reformy Kościoła, prowadzone w duchu Soboru Trydenckiego (1545-63). Tępił nepotyzm i symonię, bezwzględnie usuwał z urzędów ludzi niegodnych, zorganizował na nowo Datarię, Sygnaturę, Kamerę i Kancelarię Papieską; ustanowił nowe kongregacje – ds. interpretacji uchwał trydenckich, ds. indeksu i ds. inkwizycji. Doprowadził do wydania Katechizmu Rzymskiego (1566), brewiarza (1568) i nowego mszału (1570). Wprowadził zakaz opuszczania przez biskupów swych diecezji na dłuższy czas i zobowiązał ich do stałych wizytacji. Dbał o wykształcenie kleru państwa watykańskiego, zrygoryzował także kwestie podległości poszczególnych zakonów władzy papieskiej. Chcąc pozyskać przychylność Kościoła greckiego uczynił Dokorami Kościoła św. ➞ Bazylego, św. ➞ Grzegorza z Nazjanzu, św. ➞ Grzegorza z Nyssy i św. ➞ Jana Chryzostoma, wprowadzając ich imiona do liturgii zachodniej. W 1567 roku uznał Doktorem Kościoła św. ➞ Tomasza z Akwinu i nakazał pełną edycję jego pism (Editio Piana). Wzmacniając centralizm w Kościele, nie zapomniał o ekspansji europejskiej na nowe kontynenty: ustanowił misje w Ameryce, a także w Azji i Afryce. Zasługą papieża jest także wybudowanie w Rzymie i innych miastach włoskich licznych szpitali i przytułków dla ubogich. Usiłował także angażować się w politykę – niestety, niezbyt udanie. Potępił królową Anglii, Elżbietę I, co pogorszyło sytuację katolików w tym kraju. Dzięki ostrożności doradców nie popadł w konflikt z cesarzem Maksymilianem II, od którego uzyskał aprobatę dekretów soborowych. We Francji wspierał finansowo katolików walczących z protestantami. Jednak skonfliktował się poważnie z bardzo katolickim królem Hiszpanii, Filipem II; podobno chodziło o nadużycia inkwizycji hiszpańskiej, które rzucały cień na Kościół. Udało mu się natomiast zmontować ligę państw katolickich (Wenecji, Hiszpanii i Państwa Kościelnego), która odniosła świetne zwycięstwo morskie nad Turkami w zatoce Lepanto (1571). Podjął także dalsze prace przy przebudowie Bazyliki św. Piotra oraz budowie kościoła Il Gesú. Styl rzeźbiarski i architektoniczny tych kościołów zapowiadał narodziny baroku. Papież zmarł 1 maja 1572 roku i rychło został otoczony kultem. Beatyfikował go w 1672 roku Klemens X, a kanonizował w 1712 roku Klemens XI. Pamiątkę obchodzono długo 5 maja, ale po 1969 roku przesunięto ją na 30 kwietnia, jako dzień najbliższy właściwej dacie, tj. dies natalis. Relikwie P. V znajdują się w bazylice Matki Bożej Większej, w kaplicy Najświętszego Sakramentu. Jest patronem Świętej Kongregacji Wiary.46 Papież Pius V