(439-532)
– urodził się w Mutalasce pod Cezareą Kapadocką (dziś miasto Kayseri w Turcji). Jego ojciec służył w armii cesarskiej, stąd często zmieniał miejsce zamieszkania. Wychowywał się więc S. od ósmego roku życia w jednym z pobliskich Cezarei klasztorów bazyliańskich. W 457 roku udał się do Jerozolimy, gdzie pięć lat spędził w klasztorze św. Passariona, stykając się m.in. ze św. Eutymiuszem Wielkim, nauczycielem mnichów i założycielem licznych klasztorów o wschodniej regule. Wywarł on na duchową sylwetkę młodego S. wielki wpływ. Później przebywał jakiś czas w klasztorze zwanym Theoktistos, by – zrażony *monofizyckimi sympatiami mnichów – osiąść wreszcie w pustelni nad Morzem Martwym. Sława jego pobożności przyciągała ku niemu wielu uczniów i naśladowców. W roku 483 S. założył dla nich tzw. Wielką Ławrę („Wielki Klasztor”, dziś nazywany Mar Saba), leżącą nad potokiem Cedron na południowy wschód od Jerozolimy. Ławra składała się z kościoła oraz wybudowanych obok cel zakonnych. Z czasem w okolicy z inicjatywy S. powstają kolejne klasztory i schroniska dla pielgrzymów. Do najsłynniejszych zaliczyć można domy w Gadarze i Emaus. Mnisi gromadzili się regularnie wokół S. na liturgię Słowa i śpiewanie psalmów. Sam zaś święty obchodził założone przez siebie klasztory i głosił nauki dla mieszkających w nich mnichów. Nabożeństwa codziennie odprawiano w ich języku ojczystym, natomiast Msze św. w niedzielę i święta w głównym kościele – po grecku. Warto dodać, że ta różnorodność narodowości i języków była wówczas czymś wyjątkowym, podobnie jak sama organizacja klasztorów-ławr. W roku 491 S. przyjął święcenia kapłańskie, by lepiej móc kierować życiem religijnym okolicznych wspólnot zakonnych. W siedem lat później został wybrany archimandrytą, czyli przełożonym wszystkich klasztorów i pustelników palestyńskich. Kłopoty z zapewnieniem posłuszeństwa wśród zakonników wpłynęły jednak na decyzję S., by zrzec się wszelkich godności. Powtórnie rozpoczął życie pustelnicze. Jednak i tym razem rychło otoczyli go uczniowie i naśladowcy, dla których musiał założyć Nową Ławrę. W sumie pozostawił po sobie około 15 klasztorów i 3 schroniska dla pielgrzymów. Wobec rozwijającej się herezji monofizytyzmu, odważnie bronił prawowitej nauki Kościoła. Dwukrotnie (w 511 i 531 roku) przebywał na dworze cesarskim w Konstantynopolu, by skłonić cesarzy Anastazjusza I i Justyniana do potępienia herezji – niestety, bezskutecznie. Sprzeciwiał się także wraz z zakonnikami obsadzeniu stolicy patriarszej w Jerozolimie zwolennikami monofizytyzmu – i tym razem cel swój osiągnął. Bronił Samarytan, gdy po kolejnym powstaniu zagroziło im wyniszczenie przez cesarza. Zmarł 5 grudnia 532 roku w Wielkiej Ławrze. Relikwie przeniesiono po jakimś czasie do Konstantynopola, skąd w wieku XI dostały się do Wenecji. W roku 1965 zwłoki S. z inicjatywy papieża Pawła VI powróciły do Jerozolimy, gdzie przez wieki prawosławni mnisi gromadzili się przy pustym grobie świętego. W spuściźnie literackiej pozostawił po sobie Typikon – zbiór wskazówek liturgicznych dotyczących całego roku; dzięki mnichom wędrującym w różne strony cesarstwa bizantyńskiego przyjęły się one w całym Kościele Wschodnim. W ciągu wieków przypisywano także S. autorstwo reguły zakonnej, jednak dziś przyjmuje się, że pochodzi ona z czasów późniejszych (prawdopodobnie z okresu wypraw krzyżowych). S. zapisał się w historii Kościoła jako gorliwy obrońca uchwał Soboru Chalcedońskiego (451), na którym określono jedność osoby i dwoistość natury Chrystusa. W Rzymie, na Małym Awentynie, znajduje się kościół pod wezwaniem świętego, wybudowany w VII w.; niegdyś znajdował się przy nim klasztor grecki. Wspomnienie S. przypada 5 grudnia.