papież (?-258)
– na następcę św. Piotra wybrano go w roku 257. Wcześniejszych jego lat nie znamy. W okresie krótkiego pontyfikatu na dalszy plan zeszły spory teologiczne i liturgiczne. Przyczyniły się do tego zapewne prześladowania chrześcijan zapoczątkowane przez cesarza Waleriana (253260), ale i samo łagodne usposobienie papieża. Św. ➞ Cyprian nazywa go „dobrym i pokojowo usposobionym kapłanem”. Za poprzednika S., Stefana I, toczono spory m.in. na temat ważności chrztu udzielanego przez heretyków. Część biskupów, zwłaszcza z terenu Azji i Afryki, miała w tej sprawie odmienne zdanie od biskupów zachodnich. Spór zażegnał dopiero S., do czego być może przyczyniła się także postawa dworu cesarskiego. Ówczesny cesarz Walerian początkowo tolerował rozwijający się Kościół i dopiero z czasem jego stosunek do chrześcijan zaczął się zmieniać, aż doszło do wybuchu gwałtownych prześladowań. Na mocy cesarskiego edyktu szczególnie okrutnie traktowano przełożonych gmin chrześcijańskich. 6 sierpnia 258 roku w katakumbach Kaliksta żołnierze cesarscy aresztowali S. i grupę chrześcijan. Papież miał wówczas sprawować Eucharystię. Tego samego dnia S. zginął, ścięty mieczem. Pochowano go w katakumbach Kaliksta. W VI stuleciu szczątki przeniesiono do kościoła św. Sykstusa, niedawno wybudowanego przy Via Appia. Kalendarz liturgiczny z roku 354 wymienia imię S. wraz z diakonami Agapiuszem i Felicysymem, którzy towarzyszyli mu w męczeństwie. Obecnie S. wspomina się 5 sierpnia z racji przypadającego nazajutrz święta Przemienienia Pańskiego. Historyczny rozwój kultu S. przechodził różne etapy. Jego wyrazem jest umieszczenie imion S. i wspomnianych diakonów w pierwszych sakramentarzach. Wspomina się także męczennika w I Modlitwie Eucharystycznej. W Rzymie na Kwirynale wybudowano wspaniałą bazylikę pod wezwaniem świętego. Ważnym etapem kultu było złączenie tej postaci ze św. ➞ Wawrzyńcem. Legenda o tym drugim wzbogaciła biografię S. nieznanymi dotąd, ale też nie potwierdzonymi szczegółami. Znalazły one jednak potem swe odbicie w literaturze i ikonografii związanej ze św. S. Sceny z jego życia malowali m.in. Fra Angelico (freski w kaplicy papieża Mikołaja V w Watykanie) i Rafael (obraz przedstawiający S. klęczącego u stóp Madonny, zwanej później Sykstyńską; płótno to nabył król polski August III do swej kolekcji drezdeńskiej).62 Papież Sykstus II przekazuje Wawrzyńcowi skarb Kościoła, fresk z 1447-49, kaplica Mikołaja V, Watykan