papież (?-335)
– jego pontyfikat należy do bardziej znaczących w dziejach Kościoła, zresztą przypadł na czasy pomyślniejsze, zwłaszcza w kontekście Edyktu Mediolańskiego z 313 roku. Mało jednak danych o działalności samego S. zachowało się do naszych czasów. Brak jest biografii spisanej przez współczesnych mu świadków, a wartość legendarnych przekazów dla dzisiejszej hagiografii jest niewielka. Pochodził najprawdopodobniej z Rzymu, gdzie urodził się w 2. poł. III stulecia. Święcenia kapłańskie otrzymał z rąk św. ➞ Marcela. Udało się mu przeżyć prześladowania chrześcijan za cesarza Dioklecjana – jedne z najokrutniejszych w dziejach Kościoła. Stolicę św. Piotra objął w roku 314. Według legendarnych przekazów jego zasługą miało być m.in. nawrócenie ➞ Heleny, matki cesarza Konstantyna oraz cudowne uzdrowienie samego władcy z trądu, co z kolei przyczynić się miało do decyzji Konstantyna o przyjęciu chrztu św. S. zaznaczył się w dziejach Kościoła jako dobry organizator życia kościelnego i obrońca nauki chrześcijańskiej. Konsekrował rzymskie bazyliki św. Piotra i Chrystusa Zbawiciela na Lateranie. Z pierwszych lat jego ponad 20-letniego pontyfikatu warto wymienić zatwierdzenie dokumentów soboru Kościoła Zachodniego w Arles (314), potępiających *donatyzm, choć nie brak też opinii, że S. został tylko poinformowany o tych uchwałach. Za jego pontyfikatu w roku 325 obradował sobór w Nicei (koło Bizancjum). Był to pierwszy powszechny sobór biskupów z całego cesarstwa. Sformułowano na tym spotkaniu szereg dogmatów, przyjęto obowiązujące do dziś wyznanie wiary (symbolum Nicenum), w którym zawarto sformułowanie o „współistotności” Chrystusa Bogu Ojcu, potępiając tym samym naukę Ariusza (*arianizm), zaprzeczającą boskiej naturze Chrystusa. S. sam nie uczestniczył w soborze ze względu na podeszły wiek, jednak na dokumentach widnieją podpisy jego legatów, i to przed podpisami pozostałych patriarchów, co miało istotne znaczenie wobec coraz silniej zarysowującego się konfliktu Kościoła Zachodniego z Wschodnim. W 330 roku Konstantyn uznał Bizancjum za miasto rezydencjalne cesarzy Wschodu; od tej chwili nosi ono nazwę Konstantynopol. Cesarz, chcąc wynagrodzić Rzymowi utratę dotychczasowego statusu stolicy imperium, miał specjalnym aktem potwierdzić zwierzchność papieży nad Italią, Rzymem i całym Zachodem. Autentyczność tego dokumentu bywa w literaturze naukowej kwestionowana; wielu autorów utrzymuje, iż jest to pochodzący z VIII w. falsyfikat. Odegrał on wszakże istotną rolę w poźniejszych sporach między papiestwem i cesarzami o prymat w świecie zachodnim. S. zmarł 31 grudnia 335 roku; jego pamiątkę liturgiczną Kościół obchodził od wieków w tym właśnie dniu. Czczony jest także na Wschodzie, gdzie jego pamiątka przypada 2 stycznia. Kult rozwijał się powoli. Wydaje się, że wpływ na to miał fakt, iż S. nie zginął śmiercią męczeńską, a wówczas wyznawcom nie było łatwo jeszcze wejść do grona świętych. Pochowano go w katakumbach św. Pryscylii. W VII wieku nad grobem S. wystawiono okazałą bazylikę. Obecnie relikwie świętego spoczywają w miejscowości Nonantola pod Modeną w kościele parafialnym. Wspomnienie św. S. przypada w ostatnim dniu roku kalendarzowego, w czas hucznych zabaw i balów.