(I w.)
– wspominają o nim wszyscy ewangeliści, gdy wymieniają imiona Dwunastu Apostołów. W sumie miejsc w Ewangeliach, mówiących o T. jest siedem. Według informacji św. ➞ Jana, T. nosił przydomek „Didymos”, czyli „Bliźniak” (J 20,24). W tradycji zachowało się określenie T. jako „niewiernego”. To nawiązanie do Janowego opisu sceny, gdy po zmartwychwstaniu Jezus zjawił się apostołom w Wieczerniku. Tomasz, wówczas nieobecny, nie chciał uwierzyć relacjom apostołów. Wówczas Jezus osiem dni później powtórnie, dla umocnienia jego wiary, zjawił się w Wieczerniku i pozwolił się T. dotknąć. T. miał wtedy wykrzyknąć: „Pan mój i Bóg mój”, publicznie wyznając wiarę w boskość Jezusa (J 20,24-29). Wspominany jest w Ewangeliach także przy innych okazjach. Kiedy Jezus powiedział, że wraca do Judei, T. zadeklarował, że pójdzie z Nim, bo z Jezusem chce umrzeć (J 11,16). Podczas Ostatniej Wieczerzy, gdy Chrystus powiedział, że przygotuje miejsce dla apostołów i że ci znają drogę do Niego, T. stwierdził: „Panie, nie wiemy, dokąd idziesz, jak więc możemy znać drogę?” (J 14,5). Św. T. miał być także obecny przy kolejnym zjawieniu się zmartwychwstałego Chrystusa nad Jeziorem Tyberiadzkim. Nie znamy dokładnie szczegółów dotyczących późniejszego życia świętego. Głosić miał ewangelię na terenie dzisiejszych Indii i Iranu. Informują nas o tym Orygenes, ➞ Klemens i ➞ Hieronim. Jeden z przekazów głosi, że T. nawrócił króla Gundafara i jego poddanych. Początkowo uznawano to za przekaz legendarny, jednak odkrycia archeologiczne pozwoliły stwierdzić, że rzeczywiście taki władca panował w Indiach w latach 2060 n.e. Zmarł T. śmiercią męczeńską w Kalamina w Indiach (świadczą o tym m.in. ➞ Ambroży i ➞ Grzegorz z Nazjanzu). Jego zwłoki spoczęły najpierw w Mailapur (dziś przedmieścia Madrasu). W 1574 roku wybudowano tu okazały kościół ku czci świętego, jednak później kilkakrotnie przenoszono relikwie, m.in. do Odessy; dzięki krzyżowcom spoczęły w Ortonie we Włoszech, w kościele jego imienia. Obecnie T. uważany jest za patrona Indii; jest także patronem architektów, budowniczych, stolarzy i geodetów. Wspomnienie – 3 lipca.74 Św. Tomasz Apostoł, malowidło na desce, XV w.