także Morus, Moro (1478-1535)
– barwna to postać i niezwykle zasłużona w dziejach Kościoła angielskiego. Urodził się 7 lutego 1478 roku w londyńskiej rodzinie mieszczańskiej. Wykształcenie zdobywał najpierw na dworze lorda-kanclerza i kardynała Mortona, a potem w college’u uniwersyteckim w Oksfordzie. Po ukończeniu szkoły prawniczej (Inns of Law) rozpoczął pracę jako adwokat. Już wtedy połączył się więzami przyjaźni z kartuzami. Kontaktował się też z wybitnymi osobistościami swej epoki (m.in. ze starszym o przeszło 10 lat Erazmem z Rotterdamu) i uzupełniał jednocześnie ogólne wykształcenie humanistyczne. Już w 1504 roku, jako świeżo wybrany poseł do parlamentu, wszedł w konflikt z Henrykiem VII na tle niesprawiedliwej, jak sądził, ustawy podatkowej. Przezornie wysłano go za granicę: przez jakiś czas przebywał w Paryżu i Lowanium, gdzie zapoznawał się z działaniem francuskiego systemu prawnego. Podczas tego pobytu nastąpiła największa chyba przemiana w życiu późniejszego świętego: oto po powrocie do Anglii wstąpił, ku zaskoczeniu wszystkich, do zakonu kartuzów – wspólnoty o regule uznawanej za jedną z najcięższych. Po czterech latach jednak postanowił porzucić życie zakonne, nabrawszy chyba przeświadczenia, że nie takie jest jego życiowe powołanie. Wkrótce założył rodzinę, poślubiając Jane Colt, z którą miał czworo potomstwa. Ukochana żona wkrótce jednak zmarła i T., chcąc zapewnić małym jeszcze dzieciom kobiecą opiekę, ożenił się powtórnie z Alicją Middleton. W 1510 roku został mianowany sędzią w sprawach cywilnych; wkrótce wyruszył do Flandrii jako negocjator traktatu pokojowego. Z pełnionych obowiązków wywiązywał się zawsze sumiennie, a wyrazem uznania dla jego uczciwości i umiejętności były stopniowe awanse w karierze urzędniczej. Nowy król, Henryk VIII, powierzył mu najpierw stanowisko swego doradcy (1517), a wkrótce nadał szlachectwo i mianował kolejno zarządcą uniwersytetu w Oksfordzie, wielkim łowczym i w końcu kanclerzem państwa. T. lojalnie współpracował z monarchą, choć już wtedy widział nadciągające niebezpieczeństwa: upadek obyczajów i wzrost nastrojów antyklerykalnych w kręgach najbliższych monarsze. W 1532 roku T. zrzekł się godności po tym, jak król zerwał z Rzymem i ogłosił się głową angielskiego Kościoła. Za tą decyzją poszła druga – o odmowie złożenia przysięgi królowi jako zwierzchnikowi religijnemu. Odmowę podpisania aktu supremacyjnego dwór uznał za zdradę stanu, co pociągnęło za sobą postawienie kanclerza przed sądem. Skazał on T. na śmierć; znana jest jego wspaniała przemowa na zakończenie przewodu sądowego, w której opowiedział się odważnie za poszanowaniem prawa i zasad wiary. Przebywał w więzieniu w Tower, skąd udało mu się napisać kilka listów, w których pocieszał przyjaciół i przekonywał ich, że nie żałuje swych decyzji. 6 lipca 1535 roku został ścięty mieczem, a jego głowę na miesiąc zawieszono na moście nad Tamizą; w końcu strącono ją do rzeki. Córka T., Małgorzata, wydobyła ją i pochowała w katedrze w Canterbury. Ciała męczennika nigdy nie odnaleziono. Aktu beatyfikacji dokonano dopiero w roku 1886, a kanonizacji – w 1935. T. czczony jest jako człowiek świecki bezwzględnie wierny wyznawanym zasadom, uczciwy, lojalny wobec zwierzchników tylko w granicach obowiązującego prawa i gardzący przekupstwem, a zarazem religijny i oddany sprawom Kościoła. Pozostawił po sobie kilka pism, m.in. Dialog o pociesze w ciężkiej próbie oraz listy, stanowiące swoiste perełki epistolografii. Najbardziej znanym, a jednocześnie kontrowersyjnym dziełem Morusa jest Utopia, kreśląca wizję najlepszego z możliwych ustroju państwa. Wspomnienie T. obchodzi się 22 czerwca, wspominając zarazem innego wielkiego męczennika angielskiego – św. ➞ Jana Fishera.77 Św. Tomasz More, obraz Hansa Holbeina, 1527 r.