także Zdislawa (ok. 1215-52)
– była pierwszym z pięciorga dzieci głęboko religijnej rodziny szlacheckiej z Moraw: jej ojciec, Przybysław z Krzyżanowa (Kˇriˇzanov), uchodził za wpływową postać z otoczenia królów Przemysła Otokara I i Wacława I; matka, Sybilla, pochodziła z południowych Włoch i była damą dworu m.in. królowej Kunegundy, małżonki Wacława. Z zachowanej łacińskiej kroniki cysterskiej ze Zdiaru nad Sazawą dowiadujemy się, że Z. miała rodzeństwo: siostry Eufemię i Elfiszkę (dwoje innych dzieci, Piotr i Libusza, zmarło bardzo wcześnie). Kronika pochodzi z opactwa ufundowanego przez rodziców Z. i wysławia ich cnoty: Przybysław miał być na zewnątrz rycerzem, w sercu jednak mnichem, Sybilla zaś, owdowiawszy po raz trzeci, zmarła niemal jak zakonnica. Około 1237 roku Z. poślubiła wywodzącego się z północnych Czech Hawla (Gallusa) i gospodarowała w rozległych dobrach męża w Jabłonnem (Jablonné k. Podještedí) oraz na zamku Lemberk; z małżeństwa tego przyszło na świat czworo dzieci: Hawel (zmarł ok. 1253), Małgorzata, Jarosław i Zdzisław. Kronikarz rozwodzi się nad przykładnym życiem tej rodziny (co według innych źródeł nie jest takie pewne), a także nad urodą Małgorzaty. W 1240 roku z fundacji Z. i jej męża powstał w miejscowości Cˇ esky Dub szpital joannitów, a w Jabłonnem klasztor dominikański z kościołem św. Wawrzyńca, gdzie też spoczęły doczesne szczątki Z., która po śmierci męża została tercjarką dominikańską. Z. uchodziła za cudotwórczynię: według kroniki spisanej na początku XIV w. przez Dalimila miała przywracać ślepcom wzrok, uśmierzać bóle cierpiącym, uzdrawiać trędowatych i chromych, a nawet wskrzeszać zmarłych. Za życia już uchodziła za świętą. W 1907 roku Z. została ogłoszona błogosławioną przez papieża św. Piusa X w Rzymie; jej świętość uznał papież Jan Paweł II w 1995 roku w czasie pielgrzymki do Czech. Dominikanki czczą jej imię 1 lub 3 stycznia; jako czeska patronka chorych, ubogich (patronuje także morawskiej Caritas) i rodzin jest wspominana 30 maja. W latach 1699-1729 z fundacji rodziny Berka von Dubé nad grobem Z. wzniesiono piękny barokowy kościółek, koło którego znajduje się cudowne źródełko – miejsce licznych pielgrzymek. Święta wyobrażana jest najczęściej z krzyżem, koszem chleba albo modelem kościoła.95 Św. Zdzisława z Lemberku