przyrząd umożliwiający uzyskiwanie powiększonych obrazów małych przedmiotów lub ich szczegółów niedostrzegalnych dla oka; w zależności od tego, czy do utworzenia obrazu stosuje się wiązkę światła, strumień elektronów czy jonów, m. dzieli się na świetlne, elektronowe i jonowe; własności optyczne m. charakteryzują gł.: powiększenie (stosunek wielkości obrazu do wielkości przedmiotu, a właściwie stosunek kątów ich widzenia) oraz zdolność rozdzielcza (odwrotność najmniejszej odległości między dwoma najdrobniejszymi szczegółami obrazu, które obserwator może jeszcze rozróżnić); współcz. m. świetlne pozwalają na obserwowanie przedmiotów o wymiarach do ok. 0,25 μm, z powiększeniem do ok. 2000 razy (w praktyce 500-1000 razy). Do obserwacji mniejszych obiektów stosuje się M. ELEKTRONOWE, w których obraz przedmiotu powiększony do ok. 250 tys. razy i obserwowany na ekranie luminescencyjnym lub rejestrowany na błonie fot. uzyskuje się za pomocą wiązki przyspieszonych elektronów przechodzącej w próżni o podciśnieniu rzędu 10-3 Pa przez układ "optyczny" składający się z soczewek elektronowych; m. działający na podobnych zasadach, lecz wykorzystujący w tworzeniu obrazu wiązkę jonów nazywany jest M. JONOWYM. Z kolei w M. AKUSTYCZNYM wykorzystuje się fale ultradźwiękowe o dużych częstotliwościach; ten typ m. pozwala zobaczyć częściowo wewnętrzną strukturę badanej próbki. Zestawy soczewek odpowiadające układowi optycznemu m. świetlnego znano już w XVI w.; proste m. wykonane 1677 w Holandii przez A. van Leeuwenhoeka dawały powiększenie 300-krotne; pierwszy m. elektronowy zbudowali 1931 M. Knoll i E. Ruska, a m. akustyczny w latach 80. XX w.; pierwszy m. protonowy (rodzaj m. jonowego) skonstruował 1942 C. Magnan, a pierwszy bezsoczewkowy m. jonowy - 1956 E.W. Müller.
MIKROSKOP
Urządzenia techniczne
ENTOMOLOGIA, KONTRASTU FAZOWEGO METODA, RUSKA, ELEKTRON, TELEWIZYJNY MIKROSKOP, DYFRAKCJA CZĄSTEK, OBIEKTYW, ELEKTRON, LURIA, SWAMMERDAM