Podobnie jak -> Aleksander, imię to pochodzi od greckiego alekso (bronię się przed kimś). W Polsce używane od XIV w. w formach Aleks, Aleksa, Aleksiej, Aleksy, Holeksy, Leksa, Leksy, Oleksa, Oleksy. ZDROBNIENIA: Alek. OBCE FORMY: Alexius (łac.), Aleck, Alexis (ang.), Aleš, Alexej (czes.), Alexis (fr.), Alejo (hiszp.), Aleksio, Alekso (mac.), Alexis, Alexius (niem.), Aleksej, Aleksij (ros.), Aleksa, Aleksije (serb., chorw.), Aleks, Aleš (słoweń.), Alessio, Alesso (wł.). Forma żeńska: Aleksa, Aleksja.
NAZWISKA:
Aleks, Aleksa, Aleksewicz, Aleksiewicz, Aleksiejczuk, Aleksiejczyk, Aleksiejew, Aleksiejonek, Aleksiejuk, Aleksik, Aleksin, Aleksiński, Aleksiuk, Alekso, Aleksowicz, Aleksy, Alexa, Alexiewicz, Haleks, Holeks, Laksa, Laksiewicz, Laksy, Leks, Leksa, Leksiński, Lekso, Leksowicz, Leksowski, Leksy, Leksz, Lex, Lexa, Liksz, Liksza, Oleks, Oleksa, Oleksiak, Oleksicki, Oleksicz, Oleksiej, Oleksienkiewicz, Oleksiewicz, Oleksiej, Oleksiejczuk, Oleksiński, Oleksiuk, Oleksowicz, Oleksy, Oleksyn, Oleksza, Olekszewicz, Olekszyński, Olexy.
PATRON:
Św. Aleksy, urodzony w bogatej rzymskiej rodzinie pod koniec III w., wychowany przez ojca w duchu chrześcijańskim. Opuścił dom rodzicielski, zasłynął w Edessie ze świątobliwości. Wrócił do domu w Rzymie, gdzie spędził 17 lat jako nędzarz, nie dając się poznać swym rodzicom.Św. Aleksy, jeden z bardziej popularnych we wsch. chrześcijaństwie świętych. Żył w V wieku. Miał pochodzić z bogatej arystokratycznej rodziny rzymskiej. Żył w Edessie jako żebrak zbierający u drzwi kościoła Matki Boskiej jałmużnę, którą następnie oddawał ubogim. Patron ubogich, żebraków i pielgrzymów. (Wspomnienie 17 lipca).Św. Aleksy Falconiery, urodził się na początku XIII wieku. Prawdopodobnie był kupcem. Założył Zakon Serwitów NMP. Zmarł w 1310 roku, kanonizowany w roku 1887. (Wspomnienie 17 lutego).
ZNANE POSTACIE:
Aleksy, imię pięciu cesarzy bizantyjskich (XI–XIII w.). Aleksy I Komnen, cesarz bizantyjski, którego życie opisała jego córka Anna w dziele Aleksiada (ok. 1057–15 VIII 1118). Aleksej K. Tołstoj, pisarz ros. (5 XI 1817–10 X 1875). Aleksy I (Aleksij), Siergiej Simanski, patriarcha Moskwy i Wszechrusi (8 XI 1877–17 IV 1970). Maciej Aleksy Dawidowski (Alek), uczestnik akcji pod Arsenałem (3 XI 1920–30 III 1943).
BOHATEROWIE SZTUKI:
Żywot świętego Aleksego, pocz. XI w. Aleksiej Niłycz Kiriłłow z powieści Biesy F. Dostojewskiego (1873). Aleksy Iwanowicz z pow. Gracz F. Dostojewskiego (1866). Aleksy Fiodorowicz z powieści Bracia Karamazow F. Dostojewskiego (1881). Aleksiej S. Mołczalin z komedii A. Gribojedowa Mądremu biada (1824). Aleksiej Karenin i Aleksiej Wroński z powieści Anna Karenina L. Tołstoja (1876/77). Aleksy Arseniew z pow. Życie Arseniewa I. Bunina. Aleksis Zorba z powieści Grek Zorba N. Kazandzakisa (1945). Aleksy Melissen z dramatu Bramy raju J. Andrzejewskiego (1960).
NA EKRANIE:
Film wg pow. Bramy raju Andrzejewskiego w reż. A. Wajdy (1967), w roli Aleksego wystąpił Mathieu Carrire. Ekranizacje pow. Bracia Karamazow F. Dostojewskiego: w reż. R. Brooksa (1958), rolę Aleksego grał William Shatner, a w reż. I. Pyriewa (1968) – Andrzej Miagkow. Ekranizacje pow. Gracz: w reż. C. Autant-Lary (1959) rolę Aleksego Iwanowicza grał Grard Philipe, a w reż. A. Batałowa (1973) – Nikołaj Burlajew. Filmy wg powieści Anna Karenina L. Tołstoja: role Aleksieja Karenina i Aleksieja Wrońskiego w reż. E. Gouldinga (1928) grali Brandon Hurst i John Gilbert, w reż. C. Browna (1935) – Basil Rathbone i Frederic March, w reż. J. Duviviera (1948) – Ralph Richardson i Kieron Moore, w reż. A. Zarchi (1968) – Nikolaj Gricenko i Wasilij Łanowoj, a w reż. B. Rose (1996) – James Fox i Sean Bean. Film Grek Zorba w reż. Michalisa Kakojanisa (1964), z Anthonym Quinnem w roli tytułowej.
W POEZJI:
A gdy się mu syn narodził,Ten się w lepsze przygodził:Więc mu zdziano Aleksy,Ten był oćca barzo lepszy.Ten więc służył Bogu rad.(Anonim, Legenda o św. Aleksym)
PRZYSLOWIA:
Nikt lepszy, nikt godniejszy, nikt cudniejszy, nikt uczeńszy– cnotliwy jedno Oleksy (Aleksy).
ALEKSY
Wielka księga imion