Pochodzenia starosłowiańskiego, oznacza: ten, który ma czcić sławę, dobrą cześć albo zasługujący na cześć i sławę. W Polsce używane od XIII wieku. Poświadczone w formie Czesław (1397) i Czasław (1399). ZDROBNIENIA: Czesiek, Czesio, Czesiu, Czesz, Cześ, Cześko. INNE FORMY: Casław, Ciechan, Ciesław, Czaisław, Czcisław, Czech, Czechasz, Czechoń, Czechosław. OBCE FORMY: Ceslaus (łac.), Ceslas (ang.), Ceslaus (niem.), Ceslas (fr.), Ceslao (hiszp., wł.), Keslaos (gr.), Česlav (ros.), Ctislav, Česlav (czes., słowac.), Česlav, Časlav (połud.-słow.), Česlovas (litew.), Császló (węg.). Forma żeńska: Czesława.
NAZWISKA:
Czech, Czechak, Czecharowski, Czechow, Czechowicz, Czechowski, Czechasz, Czechaszewski, Czechoń, Czechoński.
PATRON:
Bł. Czesław, dominikanin. Brat św. Jacka (?) i krewny biskupa krakowskiego Iwona Odrowąża, który wysłał go do Włoch dla odbycia nowicjatu. Założył wspólnotę dominikańską w Czechach, a następnie zamieszkał we Wrocławiu, gdzie założył konwent, którego był przeorem. Według legendy w 1241 r. ocalił Wrocław przed Tatarami. Zmarł w 1242 roku. (Wspomnienie 20 lipca).
ZNANE POSTACIE:
Bł. Czesław, dominikanin (ok. 1175–15 VII 1242). Czesław Tański, pol. malarz i konstruktor (1862–1942). Czesław Białobrzeski, pol. fizyk (31 VIII 1878–12 X 1953). Czesław Przybylski, pol. architekt, projekt. Teatru Polskiego w Warszawie (19 V 1880–14 I 1936). Czesław Bobrowski, pol. ekonomista (17 II 1904–17 V 1996). Czesław Jacek Centkiewicz, pisarz pol. (18 X 1904–10 VIII 1996). Czesław Rzepiński, malarz pol. (8 II 1905–6 XII 1995). Czesław Janczarski, pisarz pol. (2 IX 1911–19 V 1971). Czesław Miłosz (30 VI 1911–14 VIII 2004), poeta pol., laureat Nagrody Nobla. Czesław Adamski, pol. profesor, metalurg (ur. 1916). Czesław Wołłejko, aktor pol. (1916–1987). Czesław Jan Madajczyk, pol. historyk (ur. 27 V 1921). Czesław Łuczak, historyk pol. (19 II 1922–10 VIII 2002). Czesław Petelski, pol. reżyser filmowy (ur. 1922). Czesław Bojarski, fizyk pol. (ur. 1923). Czesław Kotela, architekt pol. (ur. 1924). Czesław Kiszczak, generał, pol. polityk (ur. 19 X 1925). Czesław Jankiewicz, fizyk pol. (ur. 1927). Czesław Barnik, ks., teolog pol. (ur. 1929). Czesław Cempel, pol. mechanik i akustyk (ur. 1938). Czesław Kuriata, pisarz pol. (ur. 1938). Czesław Niemen, kompozytor i piosenkarz pol. (ur. 16 II 1939). Czesław Bartkowski, pol. muzyk jazzowy (ur. 1943). Czesław Domański, ekonomista pol. (ur. 1943). Czesław Bielecki, pol. architekt, polityk, publicysta (ur. 3 V 1948). Czesław Białczyński, pisarz pol. (ur. 1952). Czesław Lang, kolarz pol. (ur. 1955).
W POEZJI:
W nagłej potrzebie i skąpy uczynny:Niesie brat Cesław, rumiany i tłusty,Ogromne dzbany, już czuć zapach winnyWina, którego w post i mięsopustyZażywał doktor, doktor wino-płynny (...)Ignacy Krasicki, „Monachomachia”
CZESŁAW
Wielka księga imion