Pochodzenia greckiego, od słowa phileo (kochać, umiłować). ZDROBNIENIA: Filek, Filomenek. INNE FORMY: Filemon, Filon. OBCE FORMY: Philomenus (niem.), Filomeno (hiszp.), Filimon (ros.), Filomen (czes., słowac., połud.-słow.). Forma żeńska: Filomena.
MITOLOGIA:
Filemon i Baucis, w mit. gr. frygijska para biedaków, jedynych, którzy przyjęli gościnnie Zeusa wędrującego z Hermesem po kraju. W nagrodę Zeus zmienił ich chatę w świątynię i powierzył ją ich opiece, po śmierci zaś przeobraził w drzewa (Filemona – w dąb, Baucis – w lipę) splecione ze sobą korzeniami.
PATRON:
Św. Filomen, męczennik. Zginął w III wieku, za panowania cesarza Aureliusza. (Wspomnienie 29 lisstopada).
BOHATEROWIE SZTUKI:
Mit o Filemonie i Baucis znalazł odbicie w literaturze staroż. (Owidiusz) i nowoż. (J. Swift, F. Hagedorn, J.H. Voss, M. Gawalewicz i in.), w malarstwie (m.in. A. Elsheimer, P.P. Rubens, Rembrandt) oraz muzyce operowej (m.in. J. Haydn, Ch. Gounod).
FILOMEN
Wielka księga imion