Pochodzenia hebrajskiego, od słowa mikha’el (któż jak nie Bóg?). Może również oznaczać: do Boga podobny. W Starym i Nowym Testamencie imię jednego z archaniołów. W Polsce występuje od czasów średniowiecza, obecnie znów stało się modne. ZDROBNIENIA: Michałek, Michaś, Misiek, Miś. INNE FORMY: Michahel, Michael, Michaił, Michal, Michalec, Michalik, Michałko, Michel, Michelik, Michial, Michil. OBCE FORMY: Michal, Michael (łac.), Michael (ang.), Michael, Michel (niem.), Michel (fr.), Miguel (hiszp.), Michele (wł.), Mihail, Mihajlo (ros.), Michal, Michael (czes.), Mihal (słowac.), Mihailo, Mihajlo, Mikailo, Miho, Miko (połud.-słow.). Forma żeńska: Michalina, Michała.
NAZWISKA:
Mich, Michael, Michaeli, Michajło, Michajłow, Michajłowicz, Michajłowski, Michal, Michalak, Michalczak, Michalczewski, Michalczowicz, Michalczuk, Michalczyk, Michalec, Michalecki, Michalewicz, Michalewski, Michaliczek, Michalik, Michalikowski, Michalin, Michaliszyn, Michalkiewicz, Michalok, Michałek, Michałko, Michałkowicz, Michało, Michałowicz, Michałski, Michałowicz, Michałowski, Michałuszko, Michel, Michlok, Michlowicz, Michna, Michnik, Michnikowski, Michnowski, Michol, Micholak, Micholewicz, Micholski, Micholt, Michoł, Michoła, Michołuszko, Michulski, Michuł, Michuła, Misiak, Misiakiewicz, Misiakowski, Misiuk, Misiukiewicz, Miszczak, Miszczuk, Miszewicz, Miś, Miśkiewicz, Miśko, Mychajło, Mychajłow, Mychajłowicz, Mychal, Mychalewicz, Mychalski, Mychalyk.
PATRON:
Archanioł Michał, postać biblijna, wg Księgi Daniela anioł wspierający Izraela w boju. W Apokalipsie św. Jana książę aniołów zwyciężający smoka-szatana. W chrześcijaństwie, uważany za opiekuna Kościoła i obrońcę każdej duszy ludzkiej. Od dawnych czasów wierzono, że Michał stoi u wezgłowia umierających i towarzyszy duszom w drodze do nieba. (Wspomnienie 29 września).
ZNANE POSTACIE:
Michał Anioł (Michelangelo di Ludovico Buonarroti Simoni), wł. rzeźb., malarz i architekt (6 III 1475–18 II 1564). Michał VIII Paleolog, cesarz bizant. (ok. 1224–11 XII 1282). Michał z Bystrzykowa, (Michał Twaróg), pol. teolog i filozof (ok. 1450–1520). Michał Gliński, marszałek nadworny litewski (ok. 1470–15 IX 1534). Michael Srvetus, właśc. Miguel Srveto, hiszp. lekarz i teolog (ur. 1511). Michel de Montaigne, filozof fr. (28 II 1533–13 IX 1592). Miguel de Cervantes Saavedra, pisarz hiszp., autor powieści Don Kichot (? 29 IX 1547–22 IV 1616). Michał Radziejowski, prymas pol., 1687–1705 (1645–1705). Michaił Łomonosow, ros. filozof i poeta (19 XI 1711–15 IV 1765). Carl Mikael Bellman, szw. pisarz (4 II 1740–11 II 1795). Michaił Kutuzow, ros. feldmarszałek (16 IX 1745–28 IV 1813). Michał Jerzy Poniatowski, prymas pol., 1784–1801 (12 X 1736–12 VIII 1794). Michał Gedeon Radziwiłł, książę, generał Księstwa Warszawskiego (24 IX 1778–24 V 1850). Michael Faraday, ang. fizyk i chemik (22 IX 1791–25 VIII 1867). Michał Czajkowski (Sadyk Pasza), pisarz pol. (29 IX 1804–18 I 1886). Michaił Glinka, ros. kompozytor (1 VI 1804–15 II 1857). Michaił Bakunin, anarchista ros. (18 V 1814–1 VII 1876). Michaił Lermontow, ros. pisarz (15 X 1814–27 VII 1841). Michał Bałucki, pol. komediopisarz (29 IX 1837–17 X 1901). Michał Bobrzyński, współtwórca krakowskiej szkoły historycznej (30 IX 1849–3 VII 1935). Mihail Eminescu, właśc. Mihail Eminovici, rum. poeta (15 I 1850–15 VI 1889). Michał Marian Biernacki, kompozytor pol. (1855–1936). Michał Drzymała, pol. chłop, walczący przeciwko germanizacji (13 IX 1857–25 IV 1937). Michał Kajka, ludowy poeta mazurski (27 IX 1858–22 IX 1940). Miguel de Unamuno y Jugo, hiszp. pisarz i filozof (29 IX 1864–31 XII 1936). Michael Curtiz, właśc. Mihaly Kertesz, amer. reżyser filmowy pochodz. węg. (24 XII 1888–10 IV 1962). Michael Collins, irl. rewolucjonista, pierwszy szef rządu niepodl. państwa irlandzkiego (16 X 1890–22 VIII 1922). Bł. biskup Michał Kozal, kapłan pol., zginął w Dachau w 1943 roku (30 IX 1893–26 I 1943). Michaił Bułhakow (Bułgakow), ros. pisarz i dramaturg (15 V 1891–10 III 1940). Michaił Tuchaczewski, radz. marszałek (16 II 1893–11 VI 1937). Michael Arlen, właśc. Dikran Kouyoumdjian, ang. pisarz pochodz orm. (16 XI 1895–23 VI 1956). Michel Franois Simon, fr. aktor (8 IV 1895–30 V 1975). Michaił Zoszczenko, pisarz ros., satyryk (10 VIII 1895–22 VII 1958). Michael Elias Balcon, ang. producent film. (19 V 1896–17 X 1977). Miguel Angel Asturias, pisarz gwatemalski, laureat Nagrody Nobla (19 X 1899–9 VI 1974). Mihail Rom, ros. reżyser filmowy (ur. 1901). Michał Choromański, pisarz pol. (22 VI 1904–24 V 1972). Michał Rusinek, pisarz pol. (29 VIII 1904–6 I 2001). Michał Walicki, pol. historyk sztuki (1904–1966). Michaił Szołochow, pisarz ros., laureat Nagrody Nobla (24 V 1905–21 II 1984). Michael Redgrave, aktor ang. (20 III 1908–21 III 1985). Michelangelo Antonioni, wł. reżyser filmowy (ur. 29 IX 1912). Mihail Stelmah, ukr. pisarz (ur. 1912). Michael Cacoyannis, gr. reżyser film. (ur. 11 VI 1922). Michel Auclair, właśc. Vladimir Vujović, fr. aktor pochodz. jugosł. (ur. 1922). Mickey Rooney, właśc. Joe Yule, aktor amer. (ur. 1920). Michel Piccoli, właśc. Jacques Daniel Piccoli, fr. aktor filmowy (ur. 27 XII 1925). Michał Bogusławski, pol. reżyser (ur. 1931). Michaił Gorbaczow, ros. polityk (ur. 2 III 1931). Michel Lonsdale, aktor film. i teatralny (ur. 1931). Michel Legrand, fr. kompozytor (ur. 24 II 1932). Michał Pawlicki, pol. aktor i reżyser (ur. 1932). Omar Scharif, właśc. Michael Schalhoub, aktor amer. pochodz. egip. (ur. 1922). Michael Caine, ang. aktor (ur. 1933). Michael Ballhaus, niem. dyrektor fotografii (ur. 1935). Michael Cimino, amer. reżyser filmowy (ur. 1943). Michael Douglas, amer. aktor filmowy (ur. 25 IX 1944). Michał Warczyński, biskup ordynar. diecezji pomorsko-wielkopolskiej (ur. 1945). Jean-Michel Jarre, fr. kompozytor i producent (ur. 24 VIII 1948). Michel Platini, piłkarz fr. (ur. 1955). Michał Bajor, pol. piosenkarz i aktor (ur. 1957). Michael Jackson, amer. muzyk rockowy (ur. 29 VIII 1958). Michał Arabudzki, pol. pisarz i reżyser filmowy (ur. 1959). Michael J. Fox, aktor kanadyjski (ur. 1961). Michael Jeffrey Jordan, koszykarz amer. (ur. 17 II 1963). Michał Zabłocki, pol. poeta, reżyser (ur. 1964). Michael Schumacher, niem. kierowca rajdowy (ur. 1969).
BOHATEROWIE SZTUKI:
Michaił Sobakiewicz z powieści Martwe dusze M. Gogola (1842). Michał Strogow z powieści J. Verne’a Kurier carski (1876). Michał Wołodyjowski z Trylogii H. Sienkiewicza (1888). Michał Bohatyrowicz z Nad Niemnem E. Orzeszkowej (1888). Michał Płatonow z dramatu A. Czechowa Płatonow. Michaił Lwowicz Astrow z dramatu A. Czechowa Wujaszek Wania (1897). Michałko, opowiadanie B. Prusa (1881). Michaś z noweli H. Sienkiewicza Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela (1880). Michał Kohlhaas, nowela H. Kleista. Michał Rajecki z powieści J. Weyssenhoffa Soból i panna. Michał Kaniowski z powieści Płomienie S. Brzozowskiego (1908). Michał Mont z cyklu powieści J. Galsworthy’ego Saga rodu Forsytów. Michał Wębork z powieści S.I. Witkiewicza Nienasycenie (1930). Michał z opowiadania J. Iwaszkiewicza Brzezina (1933). Michał Toporny z powieści Tańczący jastrząb J. Kawalca (1964). Michael z powieści J. Irvinga Świat według Garpa (1978). Michał Kątny z powieści E. Stachury Siekierezada (1971). Michał Bądski z powieści M. Kuncewiczowej Cudzoziemka (1936).
NA EKRANIE:
Film wg pow. Potop H. Sienkiewicza w reż. J. Hoffmana (1974), rolę Wołodyjowskiego odtwarzał Tadeusz Łomnicki. Film wg dramatu A. Czechowa Wujaszek Wania w reż. A. Michałkowa-Konczałowskiego (1971), rolę Michaiła Astrowa grał Siergiej Bondarczuk. Ekranizacja Brzeziny w reż. A. Wajdy (1970). Film Tańczący jastrząb w reż. G. Królikiewicza (1977), w roli Michała — Franciszek Trzeciak. Film wg powieści J. Weyssenhoffa Soból i panna w reż. H. Drapella (1983), rolę Michała Rajeckiego grał Jacek Borkowski.
W POEZJI:
Będą za nim ginęły prababka, babka, matka i żona;i niejedna białogłowa przez to zginie,że go spotka raz, a potem się z nim drugi i trzeci raz rozminie.Tylko was proszę imieniem najlepszych snów,co was szczęśliwych kołyszą,nie nazywajcie go Misiem, by nie trącił „Miszą”.Kazimiera Iłłakowiczówna, „Michał”Graj, Michasiu, graj,Jak dziś kwitnie majTak nad róże, nad bławatkiDwie nas kwitło w domu matki,O, moja wiosno!Adam Mickiewicz, „Maliny”Dwujęzycznego smoka,Szatana o trzech grzbietach zwalczył w wielkim bojuarchanioł pański Michał i zginął w otchłani. Amen.Jan Kasprowicz, „Dies Irae”Tańcowały dwa Michały,Jeden duży, drugi mały.Jak ten duży zaczął krążyć,To ten mały nie mógł zdążyć.J. Tuwim, „Dwa Michały”Tam w Ogródku na MazurachStoi mała chatka,W niej poeta — cieśla, murarzMieszkał, Michał Kajka.Michał Lengowski, „Na cześć Kajki”
AFORYZM:
Smutnie przeżyjesz lata stare, gdy zakochasz się w Michale.
PRZYSLOWIA:
Michał trzy dni zdychał,a czwartego kluchy wpychał.
Gdy noc jasna na Michała,to nastąpi zima trwała.
Jeszcze tego nikt nie słyszał,żeby babie było Michał.
Ale, ale, mój Michale.Michałek niedbałek.Jaki Michał, taka wiosna.Na Michała łowcy chwała.Święty Michał do szkół wpychał.(związane ze świętem 29 listopada)
- Michał, tego Michała, o Michale;...
- MICHAŁ, (ps.)
- Radziwiłł Michał, (1778-1850)