Pochodzenia starosłowiańskiego, oznacza: ten, który jest sławą swego stanu (rodu) lub sławny z racji posiadania pięknego stanu (namiotu, domu, w języku serbskim – mieszkania). Inne znaczenie: ten, który stanie się sławny. Od początku XVI w. najpopularniejsze, obok Jana, polskie imię męskie. ZDROBNIENIA: Stach, Stacho, Stachu, Stanek, Staniek, Stanik, Stanisz, Stańczyk, Stańko, Stasiek, Stasinek, Stasiek, Stasinek, Stasio, Stasiu, Stasz, Staszek, Staś, Staśko. INNE FORMY: Stanisz, Stanosz, Stosław. OBCE FORMY: Stanislas, Stanislaus (ang.), Stanislas (fr.), Stanislaus, Stenz, Stenzel (niem.), Stanislav (słow.). Forma żeńska: Stanisława.
NAZWISKA:
Stach, Stachacz. Stachecki, Stacherski, Stachiewicz, Stachnik, Stachnowski, Stachoń, Stachosz, Stachowiak, Stachowicz, Stachowski, Stachura, Stachurski, Stanak, Stanek, Staneczek, Staniak, Stanicki, Staniec, Staniek, Stanik, Staniewicz, Staniewski, Stanio, Stanioch, Stanisłak, Stanisławczak, Stanisławczyk, Stanisławek, Stanisławiak, Stanisławicz, Stanisławowicz, Stanisławski, Stanisz, Staniszewski, Staniś, Stankiewicz, Stankowski, Stanosz, Stanowski, Stanuch, Stańczak, Stańczuk, Stańczyk, Stańczykowski, Stańko, Stański, Stasicki, Stasiewicz, Staszewski, Staszczak, Staś, Stasiak, Staszek, Staszkiewicz, Staszko.
PATRON:
Św. Stanisław ze Szczepanowa, biskup krakowski. Urodzony ok. 1030 roku. Wszedł w konflikt z królem Bolesławem Śmiałym, w wyniku czego został zamordowany, prawdopodobnie przez żołnierzy królewskich (lub nawet samego króla), gdy 11 kwietnia 1079 roku odprawiał mszę świętą na Skałce. W 1253 roku w Bazylice św. Franciszka w Asyżu ogłoszono jego kanonizację Jest jednym z głównych patronów Polski. Jan Paweł II nazwał go „patronem chrześcijańskiego ładu moralnego”. (Wspomnienie 8 maja).Św. Stanisław Kostka, Polak, jezuita. Urodził się w Rostkowie, w diecezji płockiej, w 1550 roku. Jako chłopiec udał się do Wiednia, gdzie, bliski śmierci, doznał uzdrowienia za przyczyną Matki Bożej. Do jezuitów wstąpił w Rzymie i na początku 1568 roku złożył tam śluby zakonne. Zmarł 15 sierpnia 1568 roku. Jest jednym z najpopularniejszych świętych polskich. Patron młodzieży. (Wspomnienie 18 września).
ZNANE POSTACIE:
Stanisław Żółkiewski, hetman wielki koronny (1547–6 X 1620). Stanisław Karnkowski, prymas pol., 1581–1603 (10 V 1520–8 VI 1603). Stanisław Szembek, prymas Polski (1650–3 VIII 1721). Stanisław Leszczyński, król pol. (20 X 1677–23 II 1766). Stanisław August Poniatowski, król pol. (17 I 1732–12 II 1798). Stanisław Małachowski, marszałek Sejmu Czteroletniego (24 VIII 1736–29 XII 1809). Stanisław Kostka Potocki, polityk i pisarz pol. (XI 1755–14 IX 1821). Stanisław Staszic, filozof pol. (przed 6 XII 1755–20 I 1826). Stanisław Jachowicz, bajkopisarz pol. (17 IV 1796–24 XII 1857). Stanisław Bogusławski, pol. komediopisarz i aktor (28 XII 1804–10 VI 1870). Stanisław Kierbedź, pol. konstruktor mostów stalowych (10 III 1810–19 IV 1899). Stanisław Moniuszko, kompozytor pol. (5 V 1819–4 VI 1872). Stanislao Cannizzaro, chemik wł. (13 VII 1826–10 V 1910). Stanisław Witkiewicz, pol. malarz i pisarz (21 V 1851–5 IX 1915). Stanisław Niewiadomski, kompozytor pol. (4 XI 1859–15 VIII 1936). Stanisław Noakowski, malarz pol. (26 III 1867–30 XI 1928). Stanisław Maria Szeptycki, generał pol. (1867–1950). Stanisław Przybyszewski, dramaturg pol. (7 V 1868–23 XI 1927). Stanisław Estreicher, pol. historyk prawa (26 XI 1869–28 XII 1939). Stanisław Wyspiański, pol. dramaturg i malarz (15 I 1869–28 XI 1907). Stanisław Adamski, ks. pol. działacz społeczny (12 IV 1875–12 XI 1967). Stanisław Leopold Leon Brzozowski, filozof pol. (28 VI 1878–30 IV 1911). Stanisław Ligoń, pisarz śląski (27 VII 1897–17 III 1954). Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy), pisarz i malarz pol. (24 II 1885–18 IX 1939). Stanisław Skwarczyński, generał pol. (17 XI 1888–8 VIII 1981). Stanisław Sosabowski, generał pol. (8 V 1892–25 IX 1967). Stanisław Wiechowicz, kompozytor pol. (27 XI 1893–12 V 1963). Stanisław Młodożeniec, poeta pol. (31 I 1895–21 I 1959). Stanisław Arnold, historyk pol. (20 XII 1895–3 XI 1973). Stanisław Cat Mackiewicz, pisarz pol. (18 XII 1896–18 II 1966). Stanisław Strumph-Wojtkiewicz, pisarz pol. (21 VI 1898–2 X 1986). Stanisław Baliński, poeta pol. (2 VIII 1899–12 XI 1984). Stanisław Dubois, jeden z przywódców PPS (9 I 1901–21 VIII 1942). Stanisław Mikołajczyk, przywódca ruchu ludowego (18 VII 1901–13 XII 1966). Stanisław Horno-Popławski, pol. rzeźbiarz i malarz (14 VII 1902–6 VII 1997). Stanisław Ciesielczuk, poeta pol. (1906–1945). Stanisław Skorupka, pol. językoznawca (1906–1988). Stanisław Bretsznajder, chemik pol. (19 VII 1907–14 IV 1967). Stanisław Herbst, pol. historyk wojskowości (12 VII 1907–24 VI 1973). Stanisław Stomma, pol. publicysta i polityk (ur. 18 I 1908). Stanisław Jerzy Lec, pierwotnie Stanisław Jerzy de Tusch-Letz, pol. satyryk i poeta (6 III 1909–7 V 1966). Stanisław Piętak, poeta pol. (3 VIII 1909–27 I 1964). Stanisław Poznański, malarz pol. (ur. 1909). Stanisław Dygat, pisarz pol. (5 XII 1914–29 I 1978). Stanisław Skalski, pol. generał, pilot (ur. 27 XI 1915). Stanisław Szwarc-Bronikowski, pol. reżyser filmowy (ur. 1917). Stanisław Zieliński, pisarz pol. (1917–1995). Stanisław Hadyna, pol. kompozytor, dyrygent, pisarz (25 IX 1919–1 I 1999). Stanisław Lem, pisarz pol. (ur. 12 IX 1921). Stanisław Fijałkowski, malarz pol. (ur. 4 XI 1922). Stanisław Albinowski, pol. dziennikarz, ekonomista (ur. 1923). Stanisław Juchnowicz, architekt pol. (ur. 1923). Stanisław Skrowaczewski, pol. dyrygent i kompozytor (ur. 1923). Stanisław Zaczyk, aktor pol. (1923–1985). Stanisław Różewicz, pol. reżyser filmowy (ur. 16 VII 1924). Abp Stanisław Szymecki, metropolita białostocki (ur. 1924). Stanisław Bareja, pol. reżyser film. (12 V 1929–14 VI 1987). Stanisław Loth, pol. operator filmowy (ur. 1929). Stanisław Szymański, tancerz pol. (1930–1999). Stanisław Kowalczyk, ks., prof. filozofii (ur. 1932). Stanisław Michalski, aktor pol. (ur. 1932). Stanisław Frycie, pol. historyk literatury (ur. 1933). Stanisław Janicki, pol. dziennikarz i reżyser film. (ur. 1933). Stanisław Jędryka, pol. reżyser filmowy (ur. 1933). Stanisław Grochowiak, poeta pol. (24 I 1934–2 IX 1976). Stanisław Brejdygant, pol. aktor, reżyser, pisarz (ur. 1936). Stanisław Dziwisz, biskup, sekretarz osobisty papieża Jana Pawła II (ur. 1939). Stanisław Kwiatkowski, socjolog pol. (ur. 1939). Stanisław Wielgus, biskup ordynar. diecezji płockiej (ur. 1939). Abp Stanisław Nowak, metropolita częstochowski. Stanisław Wieczorek, pol. artysta plastyk (ur. 1943). Stanisław Tym, pol. satyryk. Stanisław Pieniak, pol. reżyser filmowy, TV i teatralny (ur. 1945). Stanisław Barańczak, poeta pol. (ur. 13 XI 1946). Stanisław Janke, pisarz pol. (ur. 1956).
BOHATEROWIE SZTUKI:
Stanisław Połaniecki z powieści Rodzina Połanieckich H. Sienkiewicza. Staś Tarkowski z powieści W pustyni i w puszczy H. Sienkiewicza (1911). Stanisław Barcz z powieści Generał Barcz J. Kadena-Bandrowskiego (1923). Jerzy Stanisław Orcio z dramatu Nie-Boska komedia Z. Krasińskiego (1835). Stach z Krakowiaków i górali W. Bogusławskiego. Staś Solomerecki z powieści Zygmuntowe czasy J.I. Kraszewskiego. Przygoda Stasia, opowiadanie B. Prusa (1881). Stanisław Wokulski z powieści B. Prusa Lalka (1890). Stanisław (Staszek) Skiernik z powieści R. Bratnego Kolumbowie. Rocznik 20 (1957). Stanisław Pucewicz z powieści J. Weyssenhoffa Soból i panna. Stanisław Król z powieści K. Brandysa Matka Królów (1957). Stanisław z opowiadania J. Iwaszkiewicza Brzezina (1933).
NA EKRANIE:
Film Marynia (1984) oraz serial TV (1978) wg pow. H. Sienkiewicza Rodzina Połanieckich w reż. J. Rybkowskiego, rolę Stanisława Połanieckiego odtwarzał Andrzej May. Ekranizacja Brzeziny Iwaszkiewicza w reż. A. Wajdy (1970). Ekranizacje Lalki B. Prusa: w reż. W.J. Hasa (1968) i R. Bera (serial TV 1977). Serial telewizyjny Kolumbowie. Rocznik 20 w reż. J. Morgensterna (1970). Film TV Przygosa Stasia (1971). Film wg pow. Matka Królów K. Brandysa w reż. J. Zaorskiego (1982). Ekranizacja pow. H. Sienkiewicza W pustyni i w puszczy w reż. Gavina Hooda (2001), w roli Stasia wystąpił Adam Fidusiewicz.
PRZYSLOWIA:
Na świętego Stanisława żytko kieby ława.Gdzie Stach, tam i Wach (Wawrzyniec).
Na Stanisława Kostkę ujrzysz śniegu drobnostkę,a na Ofiarowanie przydadzą się sanie.(związane ze świętem 13 listopada)Stanisław z izby, Stanisław do izby.(To powiedzenie króla Zygmunta Starego miało oznaczać, że w Polsce imię Stanisław jest niezwykle popularne).Stach miny nie stroi, jak się pana boi.Na świętego Stanisławarośnie koniom trawa.(związane ze świętem 8 maja)
AFORYZM:
Klnę się na Sophii Loren nogę,Że Stasiom lepiej nie wchodzić w drogę.Najgorsi zaś (ten problem zna się!)Są, że tak powiem, Stasie w masie.(...)Jerzy Ludwik Kern
W POEZJI:
Można zeń wszystko urobić i każdą formę ulepić:potrafi fortunę zdobyć i w trzy dni byle komu ją przepić;potrafi szkół nie skończyć lub dzieła dać wiekopomnez prawa, rolnictwa, historii, że już o teologii nie wspomnę.Kazimiera Iłłakowiczówna, „Stanisław”A jak poszedł Stach na boje,@Opis Next:Zaszumiały jasne zdroje,Zaszumiało kłosów poleNa tęsknotę, na niedolę (...)Maria Konopnicka, „A jak poszedł król...”Usiądź jak wróbel na kopie, A gdy się uznoisz w tańcu,Stanisławe, dobry chłopie. Nie parz się znowu na słońcu.Będzie i suknia, i grosze, Do cienia, Stasiu, z tą rzeczą,Jedno zaczynaj po trosze. Ochłodź naturę człowieczą.Minucje sowizdrzalskie (XVII w.)Słonko wielce dziś dopieka,Widzi Stasiek las z daleka.Inny chłopiec, nie daj Boże,Przeląkłby się lasu może?Ale w Staszku mężna dusza!Sporym tedy krokiem rusza,I po chwili go nakrywaStarych dębów zieleń żywa.Maria Konopnicka, „Staszek w lesie”
- STANISŁAWA, Żeńska forma imienia...
- STANISŁAWÓW, ukr. Stanisław
- STANISŁAW, .