Pochodzenia greckiego, od słowa sophia (mądrość). Imię to w Polsce występuje od XII wieku. ZDROBNIENIA: Zocha, Zochna, Zofka, Zońka, Zosia, Zosienka, Zosieńka, Zośka, Sonka. OBCE FORMY: Sophia, Sophie, Sophy (ang.), Sophie (fr.), Sophie, Sofie, Soffie (niem.), Sofija (połud.-słow.).
NAZWISKA:
Sofij, Sofijew, Sofian, Sofiański, Sofijski, Sofinowski, Sofiński, Sofniewicz, Zofalik, Zofczak, Zofeński, Zofiński, Zosiak, Zosicz, Zosowski, Zoszak, Zośkowski, Zowczak.
PATRON:
Św. Zofia, Rzymianka (I lub II w.). Zginęła w pierw. okresie chrześcijaństwa. (Wspomnienie 15 maja, 1 sierpnia, 17 i 30 września).
ZNANE POSTACIE:
Zofia, królowa pol., czwarta żona Władysława Jagiełły (ok. 1405–1461). Zofia, słynna postać Warszawy, była faworytą G. Potiomkina, a potem kochanką i żoną Szczęsnego Potockiego, który dla niej założył park pod Humaniem, tzw. Sofiówkę. Sophie Germain, matematyczka fr. (1 IV 1776–27 VI 1831). Zofia Urbanowska, pol. autorka książek dla dzieci i młodzieży (1849–1939). Zofia Stankiewicz, pol. malarka (ur. 1862). Zofia Praussowa, działaczka PPS (3 IX 1876– I 1945). Zofia Wojnarowska, pol. poetka (1881–1967). Zofia Szlenkierówna, pionierka świeckiego pielęgniarstwa w Polsce (1882–1939). Zofia Nałkowska, pisarka pol. (10 XI 1884–17 XII 1954). Zofia Kossak Szczucka, pisarka pol. (8 VIII 1890–9 IV 1968). Zofia Starowieyska-Morstinowa, pisarka pol. (1891–1966). Zofia Szmidtowa, historyk lit. pol. (ur. 1893). Zofia Stryjeńska, malarka pol. (1894–1976). Zofia Bohdanowiczowa, pisarka pol. (30 IV 1898–13 X 1965). Zofia Zajączkowska, aktorka pol. (ur. 1900). Zofia Małynicz, aktorka pol. (8 VII 1905–22 I 1988). Zofia Niwińska-Krzemińska, aktorka pol. (15 V 1909–15 I 1994). Zofia Chądzyńska, pisarka pol. (24 II 1912–23 IX 2003). Zofia Leśniewska, córka gen. W. Sikorskiego, oficer w II w. św. (ur. 1917). Zofia Jeremowa, pol. aktorka i reżyserka (ur. 1919). Zofia Rysiówna, aktorka pol. (17 V 1920–17 XI 2003). Zofia Bystrzycka, pisarka pol. (ur. 1922). Zofia Mrozowska, aktorka pol. (24 VIII 1922–19 VIII 1983). Zofia Romanowiczowa, pisarka pol. (ur. 18 X 1922). Zofia Artymowska, pol. malarka (ur. 1923). Zofia Posmysz-Piasecka, pisarka pol. (ur. 28 VIII 1923). Zofia Kielan-Jaworowska, paleontolog pol. (ur. 25 IV 1925). Zofia Pawłowska, pol. art. plastyk (ur. 1925). Zofia Stefanowska, historyk lit. pol. (ur. 9 III 1926). Zofia Pieniążek, pol. art. plastyk (ur. 1930). Zofia Kurzowa, językoznawca pol. (ur. 1931). Zofia Oraczewska, pol. reżyserka filmów animowanych (ur. 1931). Zofia Kucówna, aktorka pol. (ur. 12 V 1933). Sophia Loren, właśc. Sophia Scicolone, wł. aktorka filmowa (ur. 20 IX 1934). Zofia Wolska, pol. rzeźbiarka (ur. 1934). Zofia Saretok, aktorka pol. (ur. 1938). Zofia Gołubiew, pol. historyk sztuki (ur. 1942). Zofia Wilczyńska, polityk pol. (ur. 1942). Sophie Marceau, aktorka fr. (ur. 1966).
BOHATEROWIE SZTUKI:
Zosia z Pana Tadeusza A. Mickiewicza (1834). Zofia Iwanowna z powieści Bracia Karamazow F. Dostojewskiego (1881). Zofia z Knidos z poematu C.K. Norwida Quidam. Zosia Boska z Pana Wołodyjowskiego H. Sienkiewicza (1887-88). Zofia z komedii A. Gribojedowa Mądremu biada (1824). Zofia z nieukończonej powieści Z. Uniłowskiego Dwadzieścia lat życia (1937). Zosia z opowiadania Panny z Wilka J. Iwaszkiewicza (1933). Zosia Borowska z powieści W. Berenta Próchno (1903). Zosia z powieści Z. Kaczkowskiego Murdelio. Zosia z powieści I. Dąbrowskiego Śmierć (1893). Zofia Western z powieści H. Fieldinga Historia życia Toma Jonesa, czyli Dzieje podrzutka (1749). Zosia z Krakowiaków i górali W. Bogusławskiego. Zosia z powieści W. Gombrowicza Ferdydurke (1937). Zosia Zgorzelska z trzytomowej powieści Sława i chwała J. Iwaszkiewicza (1956/62). Wybór Zofii, powieść W. Styrona.
NA EKRANIE:
Ekranizacje pow. Bracia Karamazow F. Dostojewskiego: w reż. R. Brooksa (1958) i I. Pyriewa (1968). Ekranizacja Ferdydurke W. Gombrowicza w reż. J. Skolimowskiego (1991), rolę Zosi grała Fabienne Babe. Film Tom Jones wg pow. H. Fieldinga w reż. T. Richardsona (1963). Ekranizacja pow. Dwadzieścia lat życia Z. Uniłowskiego w reż. G. Warchoła (1981). Filmy wg powieści F. Dostojewskiego Zbrodnia i kara: w reż. P. Chenala (1935) rolę Soni (Zofii) Marmieladowej odtwarzała Madeleine Ozeray, a w reż. L. Kulidżnowa (1970) — Tatiana Biedowa.
AFORYZM:
Mężczyzn mają w nosieRóżne Zosie Samosie.Wiesław BłachKażda ZochaTo pieszczocha.Andrzej Morski
W POEZJI:
Bym nie zgorzał, łzy leję, woda źrenic moichChce we mnie płomień zgasić zdradnych chęci twoich.I stałość we mnie topi, a ogień zalewa,Zagrzejwa się, Zosieńku, póki nie zmarzniewa.Hieronim Morsztyn (XVII w.), „Oziębła miłość”Niechaj mnie Zośka o wiersze nie prosi,Bo kiedy Zośka do ojczyzny wróci,To każdy kwiatek powie wiersze Zosi,Każda jej gwiazdka piosenkę zanuci.Juliusz Słowacki, „W pamiętniku Zofii Bobrówny”Pochylam się nad tobą i dojrzeć cię nie potrafię,niby patrząc na stary medal lub wyblakłą fotografię.Masz jedną dla mnie twarz, choć inne setkami dokoła się piętrzą,najlitościwszą, najukochańszą, najświętszą!Kazimiera Iłłakowiczówna, „Zofia”Jest taka jedna Zosia,@Opis Next:Nazwano ją Zosia Samosia,Bo wszystko:„Sama! sama! sama!”Ważna mi dama!Wszystko sama lepiej wie,Wszystko sama robić chce (...)J. Tuwim, „Zosia Samosia”
Szczególnie Zosia mała, lecz to nic nie szkodzi;Czas by już Zośkę wreszcie wydobyć z zamknięcia,Bo wszakci to już pono wyrasta z dziecięcia.Adam Mickiewicz, „Pan Tadeusz”, Księga IIITu Zochna płowowłosa, jak śliczna wisienka,Młodziusieńka, zgrabniutka, Afrodyty służka,Trzyma ze mną jak do chrztu opłatek w paluszkachZ ust płynie „Bóg się rodzi” — kolędy piosenka (...)Stanisław Bojarczuk, „Rodzinna chata”
PRZYSLOWIA:
Zosia samosia.Święta Zofia ciepło rozwija.Święta Zofia kłosy rozwija.(związane ze świętem 15 maja)Każda Zosia dobra gosposia.Zachciało się Zosi jagódek.
ZOFIA
Wielka księga imion