(czynnik płciowy)
episom zbudowany z kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA), wyznaczający płeć bakterii. Bakteria zawierająca cz.F (F+), czyli osobnik "męski", jest dawcą materiału genetycznego w procesie koniugacji. Jeśli cz.F zlokalizowany jest na terenie cytoplazmy, przechodzi do komórki biorcy, czyli bakterii "żeńskiej" (F), jeśli połączony jest z chromosomem dawcy, następuje rozerwanie tego chromosomu i przejście jego fragmentu do komórki biorcy.
- czynnik R, (czynnik oporności)
- czynnik oporności, czynnik R.
- CASTLEA CZYNNIK, czynnik wewnętrzny