substancje uwalniane ze ściśle określonych narządów lub ich części i przekazywane do narządów docelowych za pośrednictwem układu krwionośnego, nerwowego lub dokrewnego. Rola h.z. polega na koordynowaniu procesów zachodzących w organizmach zwierzęcych. Pod kontrolą hormonalną znajdują się funkcje metaboliczne (trawienie, osmoregulacja, wydalanie, gospodarka wodno-mineralna), przemiany wapnia, wzrost i zmiany morfologiczne, narządy rozrodcze i rozmnażanie. Niektóre h.z. pełnią te same funkcje u rozmaitych zwierząt, inne charakteryzują się zróżnicowanym działaniem w zależności od grupy systematycznej (np. prolaktyna). Ze względu na miejsce powstawania i działanie h.z. dzieli się naczyniowe (gruczołowe) i tkankowe. H. naczyniowe są przekazywane poprzez układ krwionośny do miejsc docelowych. Do tej grupy należą hormony wydzielane przez podwzgórze i przysadkę mózgową. Wśród h. tkankowych wyróżnić można hormony o działaniu lokalnym i regionalnym. Hormony lokalne są syntetyzowane i rozkładane w miejscu działania (np. adrenalina, noradrenalina). Hormony regionalne działają w obrębie układu pokarmowego (np. gastryna, sekretyna). Pod względem chemicznym h.z. mogą być aminokwasami lub pochodnymi aminokwasów (np. tyroksyna, adrenalina, noradrenalina), pochodnymi kwasów tłuszczowych (np. prostaglandyny), peptydami (np. hormony podwzgórza, uwalniające i hamujące uwalnianie hormonów przysadki), polipeptydami (np. kalcytonina, parathormon), białkami (np. prolaktyna, somatotropina), sterydami (np. glikokortykoidy, mineralokortykoidy, androgeny). Działanie h.z. polegać może na zmianie aktywności enzymów, zmianie przepuszczalności błon komórkowych, wpływie na syntezę specyficznych rodzajów RNA i białek lub też na aktywizacji genów. Działanie to ma charakter swoisty i dotyczy ściśle określonych miejsc organizmu, w których zlokalizowane są komórki zaopatrzone w receptory reagujące na dany hormon. Najważniejsze h.z. przedstawia Tab. 3.
- HORMONY, substancje organiczne...
- HORMONY GONADOTROPOWE,
- hormony gruczołowe, hormony zwierzęce.