(Dinosauria)
grupa wymarłych gadów lądowych z nadrzędu archozaurów; pochodziły od tekodontów; panowały na Ziemi przez 140 mln lat; żyły od późnego triasu do końca mezozoiku, wymarły prawdopodobnie z powodu katastrofy ekologicznej i niedostatku żywności; wyróżnia się 2 rzędy, których rozwój przebiegał niezależnie: gadziomiednicze (Saurischia) i ptasiomiednicze (Ornithischia); cechą wspólną w budowie anatomicznej obydwu rzędów było występowanie otworu w panewce stawowej biodra; od innych gadów wyróżniało d. pionowe ustawienie kończyn tylnych pod tułowiem, często zredukowana liczba palców obu kończyn, skrócone kończyny przednie; d. przybierały zróżnicowane formy: od małych, wielkości kota (np. Comsognatus) do gigantycznych, o masie do 80 t (m.in. diplodok), przeciętnie rozmiarów słonia; czworonożne i dwunożne, zaopatrzone w pazury lub kopyta; roślinożerne i mięsożerne; niektóre drapieżniki polowały w stadach; u części gat. roślinożernych na ciele występowały kostne lub rogowe wytwory (służące do obrony); większość d. była stałocieplna; jajorodne (jaja o pojemności do 2 l); niektóre d. budowały gniazda; do rzędu gadziomiedniczych należały drapieżne dwunożne teropody (np. tyranozaur) i czworonożne, roślinożerne zauropody (m.in. diplodok, brontozaur, brachiozaur); do ptasiomiednicznych zalicza się roślinożerne tyreofory, marginocefale i ornitopody.
CELUROZAURY, ALVAREZ Luis Walter, KRASIEJÓW, NEOCERATOPSY, TEROPODY, GADY NACZELNE, BRONTOZAUR, DEINONYCHOZAURY, BRACHIOZAUR, ZAUROPODY