sformułowana
w ideologii i teorii marksizmu-leninizmu koncepcja sprawowania władzy przez proletariat, w okresie następującym bezpośrednio po rewolucji socjalist., aż do czasu zbudowania ustroju komunist. Termin użyty po raz pierwszy przez K. Marksa i F. Engelsa w 1850 w liście do Weydemeyera (1852). Marks pisał, że walka klas musi nieuchronnie prowadzić do d.p., sama zaś dyktatura jest metodą umożliwiającą zniesienie wszelkich różnic klasowych i w konsekwencji zbudowanie społ. bezklasowego. Obalenie kapitalizmu może dokonać się tylko wówczas, gdy proletariat siłą przejmie rządy burżuazji. D.p. to zatem przejściowa, rewol. faza rozwoju państwa socjalist., podczas której nastąpi zniesienie kapit. stosunków społ.-ekon. opartych na wyzysku form produkcji oraz wszelkich przejawów kult. i ideologii burżuazyjnej. Po wypełnieniu tych zadań państwo miało przekształcić się w wyższą formę, jaką jest komunizm. Poglądy te rozwinął W. Lenin, wg którego d.p. jest niezbędnym środkiem do zdobycia i utrwalenia władzy proletariatu po obaleniu państwa kapit. Dlatego musi być ona represyjna, opierać się na scentralizowanej sile i organizacji przemocy względem burżuazji. Podstawowymi zasadami tak funkcjonującego państwa są: sojusz robot.-chłopski, uznanie kierowniczej roli partii komunist. oraz jego klasowy charakter. Obserwacja wydarzeń w ZSRR, jak i w pozostałych krajach tzw. bloku socjalist. spowodowała, że największe zach. partie komunist. (np. franc., wł. czy jap.) wycofały ze swoich dokumentów programowych hasło d.p., zatrzymując formułę "hegemonii klasy robot."
- dyktatura proletariatu, doktryna komunist. uzasadniająca...
- DYKTATURA PROLETARIATU, sformułowany przez...
- dyktatura, nie ulec dyktaturze proletariatu,...