jedna z najstarszych rel. monoteistycznych (ponad 3000 lat), powstała na Bliskim Wschodzie. Jej hist. wiąże się ściśle z hist. narodu żyd. Nauka j. oparta jest na Starym Testamencie zawierającym 3 części - Torę (hebr. nauka, pouczenie, prawo), pisma proroków oraz pisma dydaktyczno-historyczne wraz
z apokalipsą. Drugą księgą jest Talmud, zbiór traktatów regulujących wszystkie dziedziny życia jednostki oraz społeczności wyznawców. Podstawową zasadą jest wiara w jednego boga, stwórcę świata, któremu należy oddawać cześć. Człowiek może osiągnąć zbawienie sam przez modlitwę, pokutę, dobre uczynki i wypełnianie przykazań. J. głosi wyjątkowość narodu żyd., zadecydował o tym fakt zawarcia przymierza z Jahwe za pośrednictwem Mojżesza na Synaju. W j. brak jednolitego kultu i scentralizowanej hierarchii rel., każda gmina jest samodzielna, a rabin stojący na jej czele nie jest kapłanem, lecz nauczycielem. J. mimo pierwiastków uniwersalistycznych, pozostał rel. nar.
Z wyznaniem splotły się silnie losy narodu, wielokrotnie wypędzanego z miejsc osiedlenia, rozproszonego i doświadczanego tragediami, jak pogromy i holocaust, stąd rozbudowany pierwiastek mesjanizmu, tęsknoty za jedną ojczyzną prowadzące do nacjonalizmu i syjonizmu. W Izraelu j. jest rel. panującą, państwową, wywierającą wpływ na życie społ.