(łac. conservare - zachowywać, dochować zmian)
ideologia głosząca potrzebę obrony istniejącego porządku społ.-gosp. oraz zachowania
i umocnienia takich tradycyjnych wartości, jak rel., nar., państwo, rodzina, hierarchia, autorytet, własność prywatna. K. zrodził się na przeł. XVIII i XIX w., był próbą przeciwstawienia się racjonalistycznej myśli oświeceniowej. Za jego twórcę uważany jest E. Burke (1729-97). Pojęcie rozpowszechnione zostało przez R. de Chateaubrianda (1768-1848), który wydawał pismo "Konserwatysta". Podstawą k. jest przekonanie, że natura ludzka jest niedoskonała, stąd ma skłonność do czynienia zła i anarchii. Skłonności te człowiek może przezwyciężyć poszukiwaniem wskazówek dla swej aktywności w rel., która jest podstawą ładu moralnego. Przestrzeganie jej zasad gwarantuje bowiem stabilność społ. Wg k. wspólnota jest nadrzędna wobec jednostki, samo zaś społ. jest ze swej natury spójną całością, opartą na tradycji i ciągłości hist. Konserwatyści, przeciwstawiając się egalitaryzmowi podkreślali, że podstawą ładu jest hierarchiczny układ społ., własność prywatna i silna władza państwowa. Stąd też krytycznie odnosili się do rewolucji i wszelkich gwałtownych zmian. Dopuszczali jedynie takie przeobrażenia, które są efektem naturalne-
go procesu zdobywania doświadczeń (ewolucja). Współcześni konserwatyści, wprawdzie akceptują system parlamentarno-demokratyczny, jednak nadal podkreślają swoje przywiązanie do tradycyjnego, elitarnego układu społ. W kwestiach gosp., wychodząc z klasycznego liberalizmu, opowiadają się za gospodarką rynkową opartą na prywatnej własności
i wolnej konkurencji. Uważają też, że przy zachowaniu tradycyjnych wartości moralnych, do których obrony zobowiązane jest państwo, należy ograniczyć jego funkcje do niezbędnego minimum. Przykładem tak pojmowanego k., był program ekonomiczny M. Thatcher w W. Brytanii, efektem którego było ograniczenie budownictwa socjalnego, przeprowadzenie reprywatyzacji wcześniej znacjonalizowanych przedsiębiorstw, zniesienie wszelkich dodatków socjalnych subsydiowanych przez państwo (np. zniesiono dopłaty do mleka rozdawanego za darmo w szkołach). Najbardziej znani rzecznicy dwudziestowiecznego k. to R. Krik,
W. Kendall oraz b. prez. USA R. Regan. Za konserwatystów uważani są też czasami neoliberałowie M. Friedman i
A. Hayek. Do idei k. odwołują się też partie polit., jak np. Partia Konserwatywna w W. Brytanii, Partia Republikańska w USA, Zgromadzenie na Rzecz Republiki we Francji, w Polsce natomiast Partia Konserwatywna i Unia Polityki Realnej.
- konserwatyzm, ideologia społ.-polit.,...
- KONSERWATYZM, polit.-społ. oparta...
- NIEZMIENNOŚĆ, SYNONIM: stałość,...