teoria występująca w doktrynach prawa natury, mająca wyjaśnić powstanie społeczeństwa
i państwa; szczególne znaczenie uzyskała w okresie Oświecenia, zrywała
z szukaniem uzasadnienia dla władzy państwowej w racjach teologicznych (np. z woli Boga). Z różnorodnie ujmowanych przyczyn (zagwarantowanie praw naturalnych, zapewnienie bezpieczeństwa czy na skutek wrodzonego instynktu społ.),
ludzie porzucają swój stan natury i przechodzą do stanu opartego na u.s. W myśl jednej wersji u.s. polegała na dobrowolnym porozumieniu się żyjących poprzednio w stanie natury wszystkich ludzi,
w wyniku którego powstało społ. i państwo. Z kolei inna koncepcja głosi, że były 2 umowy: pierwsza, między jednostkami, doprowadziła do powstania społ. oraz druga, między społ. a władcą, rezultatem której było powołanie państwa. Teoria u.s. wyjaśniała, jak doszło do powstania społ. oraz wskazywała, że państwo i władza państw. wyłoniły się z woli zbiorowości, która podjęła decyzję u.s. (kontraktu) z rządzącym i zrzekła się na jego rzecz części swej niezależności dla dobra wspólnego. Z koncepcji u.s. zrodziła się idea suwerenności ludu (narodu). Teoria u.s. była przez jej autorów uważana na ogół za pewną konstrukcję intelektualną, nie zaś opis rzeczywistych procesów hist. Jej przedstawicielami byli m.in. H. Grotius, T. Hobbes,
J. Locke, J.J. Rousseau.
- UMOWA SPOŁECZNA, nazwa koncepcji prawno-politycznej,...
- dialog społeczny, proces negocjowania ze...
- nauka społeczna Kościoła katolickiego, formalnie zapoczątkowana...