pojęcie wieloznaczne odnoszące się do filozofii, prawa, polityki i ekonomii. Ogólnie w. oznacza niezależność, samodzielność, swobodę podejmowania decyzji, uprawnienie do nieskrępowanego działania zgodnego z własną wolą, zazwyczaj utożsamianego z przyjętym systemem wartości i światopoglądem. Pojęcie to występuje z dodatkowymi określeniami: wolność zrzeszania się, wolność słowa, wolność sumienia, wolność wyznania, wolność poglądów itp.
W prawie przez w. rozumie się uprawnienie do podejmowania określonych działań lub powstrzymywania się od ich czynienia ze względu na normy prawne. W myśli filozof. w. jest jedna z podstawie kategorii używanych w rozważaniach teoret. dot. możliwości działania ludzkiego nie uwarunkowanego obiektywnymi procesami (wolna wola); w koncepcjach polit., przede wszystkim,
w myśli liberalnej ( liberalizm) w. rozumiana jest jako sytuacja braku zewn. przymusu, jego wyeliminowanie w dziedzinie moralności, rel. i ekonomii. Klasyczne jest rozróżnienie (rozwinięte przez G.W.F. Hegla) między "wolnością od czegoś" (tzw. wolność negatywna) a "wolnością do czegoś" (tzw. wolność pozytywna). W. negatywna definiowana jest jako brak przymusu, możliwość działania bez przeszkód i bez nakazu ze strony innych. W. jednostki w tym znaczeniu nie jest równoznaczna z samowolą, całkowitą swobodą działania, granicą jest respektowanie w. innych ludzi i poszanowanie prawa. Natomiast w. pozytywna pojmowana jest jako możliwość realizacji rozumnych celów osobistych zgodnych z własnym systemem wartości. Na gruncie ekonomii, prawa i polityki w. pozytywna łączy się z katalogiem uprawnień jednostki obejmującym różnego rodzaju gwarancje prawne, socjalne, polit., kult., ekon. itd. zapewnione przez demokratyczne państwo. W tym kontekście wskazuje się na związek wolności z równością i sprawiedliwością. Tak rozumiana w. ma wymiar w. polit. przejawiającej się w różnych działaniach życia społ. (w. wypowiadania się, w. druku, w. uczestnictwa w życiu politycznym). Jednostka jest więc wolna wtedy, gdy nie podlega kontroli ze strony państwa, jeśli nie narusza obowiązujących norm prawnych. Zob. też wolność słowa, wolność zgromadzenia, wolność zrzeszania się, wolność sumienia i wolność wyznania.
- wolność, smak wolności, cieszyć...
- WOLNOŚĆ, termin rozmaicie definiowany;...
- wolność zgromadzeń, należy do grupy takich...