miasto w woj. wielkopolskim, powiat poznański, nad Jez. Kórnickim; 6,5 tys. mieszk. (2002); ośr. wypoczynkowy, przystań, obiekty sportowe; Inst. Dendrologii PAN, drobny przem. spoż.; prawa miejskie przed 1458; m. prywatne, od 1676 własność Działyńskich, od 1880 Zamoyskich; 1793-1919 w zaborze pruskim (1807-15 w Księstwie Warszawskim); w poł. XVIII w. hodowla jedwabników i produkcja jedwabiu; udział mieszk. we wszystkich pol. zrywach niepodległościowych od powstania kościuszkowskiego (1794) po powstanie wielkopolskie (1918); 1924 W.Zamoyski przekazał skarbowi państwa zamek, zbiory muzealne i bibliotekę oraz arboretum (1925 uchwałą Sejmu ustanowiono Fundację Kórnicką); 1935 do K. przyłączono wieś Bnin, dawny gród kasztelański (1395-1934 miasto), własność Bnińskich, Górków, od 1676 Działyńskich; miejsce urodzenia W.Szymborskiej. Liczne zabytki, m.in. zamek Działyńskich, budowla w stylu neogotyckim usytuowana na wyspie otoczonej fosą, proj. K.F. Schinkla (1845-60), wzniesiona na miejscu dawnego zamku Górków z XV w. (zachowano dawny zarys murów i elementy kamiennego wystroju wcześniejszej budowli); w skład zespołu wchodzą 3 oficyny barokowe; park geometryczny z 2. poł. XVIII w., ob. Muzeum z bogatymi zbiorami artyst. etnogr., przyrodniczymi (z Australii, Polinezji i Madagaskaru), militariami, trofeami myśliwskimi; Biblioteka Kornicka PAN (ok. 300 tys. woluminów, druki z XVI-XVII w., rękopisy A.Mickiewicza, J.Słowackiego, Napoleona I); późnogotycki kościół z 1437; najw. park dendrologiczny w Polsce, ok. 3 tys. gatunków egzotycznych krzewów i drzew, ob. ogrody doświadczalne PAN; w Bninie barokowy ratusz z 1745, szpital ufundowany przez Górków z XVI w. (przebudowany w XIX w.), na cmentarzu pomnik Powstańców Wielkopolskich.
POLSKA. SZTUKA. NURT ROMANTYCZNY, DZIAŁYŃSKI Jan Kanty, ZAMOYSKI, DENDROLOGIA, ARBORETUM, TOMICKI, OGRODOWA SZTUKA