niem. Speyer
miasto w Niemczech (Nadrenia-Palatynat), nad Renem; w starożytności osada germańskich Nemetów, potem rzymskie Noviomagus (Civitas Nemetum); od IV w. biskupstwo, prawa miejskie 1101; od 1294 wolne miasto Rzeszy; XVI i XVII w. siedziba Sądu Najwyższego Rzeszy, miejsce sejmów ogólnoniem.; 1816-1939 stol. Palatynatu; zniszczona przez wojska Ludwika XIV i podczas II woj. świat.; 50 tys. mieszk. (2003); rafineria ropy naft., przem. lotniczy, tytoniowy, elektrotechniczny; ośr. turystyczny, muzeum; romańska katedra (wpisana na Listę UNESCO), w niej groby 8 cesarzy z dynastii frankońskiej (salickiej).