Vandée
departament w zach. Francji (Pays de la Loire), utworzony 1790 z zach. części dawnego Poitou; III 1793 wybuch zbrojnego oporu przeciwko rewolucji francuskiej 1789 w obronie religii i monarchii; bezpośrednim powodem powstania było ogłoszenie przez rewolucyjne władze przymusowego poboru do wojska na wojnę z Austrią (obejmował także duchowieństwo) oraz egzekucja króla; irredenta rozszerzyła się na Poitou, Andegawenię i Bretanię (szuani) m.in. dzięki poparciu W. Brytanii; oddziały powstańcze, dowodzone m.in. przez J. Cathelineau, F. Charette de la Contrie, La Rochejaqueleina liczyły w pewnym momencie przeszło 30 tys. ludzi i w początkowej fazie walk odniosły znaczące sukcesy; w końcu 1793 powstanie załamało się m.in. w wyniku braku porozumienia w jego dowództwie oraz sprzeczności interesów między chłopami i mieszczaństwem a klasami wyższymi i duchowieństwem; po tzw. przewrocie thermidoriańskim 1794 rozgorzało na nowo, ale po dekrecie amnestyjnym Konwentu Nar. (1795) większość uczestników buntu złożyła broń lub udała się na emigrację; 1796 niedobitki powstańcze zostały spacyfikowane przez gen. L. Hoche'a, niemniej jednak W. aż do upadku Napoleona pozostała gł. ośr. antyrewolucyjnych i antynapoleońskich nastrojów (powstania 1799-1800 i 1815).
- Wandea, katol. kraina w zach.(...)
- HOCHE, Lazare (1768-97)
- MARIA od św. Eufrazji PELETIER, właściwie Róża Wirginia,...