Viti, Matanitu ko Viti, Republika Fidżi
WARUNKI NATURALNE. Państwo położone na ponad 300 wyspach i wysepkach O.Spokojnego (ok. 100 zamieszkanych), między archipelagami Nowe Hebrydy na wsch. a Tonga na zach.; najw. Viti Levu (10 429 km2), Vanua Levu (5 534 km2), Tavenui, Grupa Lau, Asua, Kandavu; większe wyspy pochodzenia kontynentalnego, mniejsze wulkanicznego i koralowego; gł. w. górzyste (Tomanivi 1323 m, na w. Viti Levu), z licznymi stożkami wulkanicznymi, kraterami, gorącymi źródłami, rozwiniętą siecią rzeczną; klimat równikowy wilgotny, średnia temp. miesięczna 26-30C; opady zróżnicowane w zależności od pory roku, od 1500 do 6500 mm, najniższe VI-X; częste cyklony tropikalne; ok. 50% pow. zajmują bujne lasy, równikowe, wilgotne, na suchych stokach zawietrznych, sawannowe galeriowe.
LUDNOŚĆ. Dominują dwie grupy: Fidżyjczycy pochodzenia melanezyjskiego (49,8%) i Hindusi (45,3%), nadto Chińczycy, Rotumańczycy, Europejczycy; wyznania: chrześcijanie (gł. metodyści) 53%, hinduiści 38%, muzułmanie 8%; gęstość zaludnienia 45 osób/km2; miasta zamieszkuje 39% ludności; przyrost naturalny 20‰; charakterystyczny silny napływ ludności hinduskiej oraz migracja wyjazdowa zarobkowa mieszk. F.; średnia dł. życia: mężczyźni 66 lat, kobiety 70 lat.
USTRÓJ. Republika od 1987; głową państwa (wg konstytucji nowelizowanej 1998) prezydent, wybierany przez Wielką Radę Plemienną na 5 lat; parlament dwuizbowy: Izba Reprezentantów 71 deputowanych, kadencja 5-letnia, wybory bezpośrednie (limity mandatów dyktowane zachowaniem proporcji przynależności etnicznej) oraz Senat 32 członków (w tym 15 mianowanych przez Wielką Radę Plemienną); rząd powołuje prezydent.
GOSPODARKA. Kraj rozwijający się; podstawą gospodarki rolnictwo, turystyka i rybołówstwo; uprawa: trzciny cukrowej, palmy kokosowej, manioku, ryżu, imbiru, bananów, tytoniu, kauczukowca; hodowla trzody chlewnej; eksploatacja cennych gat. drewna; przem. spożywczy (gł. cukrowniczy, tytoniowy, olejarski), cementowy, odzieżowy; rybołówstwo wykorzystujące rozległą strefę wód przybrzeżnych (dzierżawy łowisk), nowoczesne chłodnie, fabryki wybudowane przez Japończyków; wydobycie złota, srebra i miedzi; rosnąca rola turystyki, rozbudowa bazy hotelowej (ok. 250 tys. gości rocznie) oraz usług wynikających z tranzytowego położenia na skrzyżowaniu szlaków mor. i lotn.; gł. porty morskie Suva, Lautoka, Levuka; międzynar. port lotn. Nandi; na gł. wyspach dobra sieć komunikacyjna; handel zagraniczny gł. z W. Brytanią, Australią, Nową Zelandią i Japonią.
HISTORIA. Wyspy odkryte 1643 przez A. Tasmana, powtórnie 1774 przez J. Cooka, zamieszkane przez czarną ludność melanezyjską; początkowo nie kolonizowane, siedziba piratów, uciekinierów z kolonii karnych; w poł. XIX w. przedmiot rywalizacji Francji i W. Brytanii; od 1874 kolonia bryt., plantacje trzciny cukrowej zatrudniające robotników przywożonych z Indii; wywołało to konflikty etniczne, trwające od dzisiaj; w okresie II woj. świat. baza wojsk amer. i Nowej Zelandii; od 1966 autonomia wewn., od 1970 niepodległe państwo, czł. bryt. Wspólnoty Nar. i ONZ (częsty udział w misjach pokojowych NZ); 1987 przewrót wojsk., wystąpienie z Commonwealthu, rozpędzenie pierwszego rządu z udziałem Hindusów; 1990 konstytucja gwarantująca rdzennej ludności dominującą rolę w państwie; 1997-98 przywrócenie dobrych stosunków z W. Brytanią (ponownie czł. bryt. Wspólnoty Narodów), demokratyczna konstytucja, nadająca równe prawa rdzennym mieszkańcom F. i Hindusom, kwestionowana przez Melanezyjczyków (2000 nieudana próba obalenia rządu hinduskiego Fidżyjczyka Mahendry Chaudhry na drodze przewrotu, doprowadziła do zawieszenia na rok członkowstwa Fidżi w Wspólnocie Narodów), 2001 wybory parlamentarne wygrała partia rdzennych Fidżyjczyków, jednak konstytucyjny wymóg reprezentowania w rządzie każdej partii, która zdobyła ponad 10% głosów, zmusił ją do stworzenia koalicyjnego rządu z partią hinduskich Fidżyjczyków, premierem został Laisenia Qarase (utrzymał funkcję po wyborach 2006).
- Fidżi, (Republika Fidżi)
- FIDŻI, otwarte morze w płd.-zach.(...)
- REPUBLIKA FIDŻI,