do 1975 Republika Malgaska
LUDNOŚĆ składa się w 99% z Malgaszy; gęstość zaludnienia 30 osób/km2; w miastach zamieszkuje 25% ludności; przeciętna dł. życia: mężczyźni - 50 lat, kobiety - 52 lata; b. wysoki przyrost naturalny, sięgający 4%, blisko 65% mieszk. nie ukończyło 20 lat; wyznania: 51% chrześcijanie (26% katolicy, 22,8% protestanci), 47% animiści, nadto muzułmanie.
USTRÓJ. Republika na podstawie konstytucji z 1992 (modyfikowanej 1998); głową państwa prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 5 lat; parlament dwuizbowy: Zgromadzenie Narodowe 150 deputowanych, kadencja 4-letnia; Senat - liczba czł. niestała, 1/3 mianowana przez głowę państwa, 2/3 wybierane przez wspólnoty terytorialne; premier rządu powoływany przez prezydenta; kraj składa się z 6 prowincji (faritany).
WARUNKI NATURALNE. Wyspa dł. do 1580 km, szer. do 580 km (czwarta, co do wielkości na świecie), stanowi fragment dawnego kontynentu Gondwany, oddzielonego od Afryki ok. 160 mln lat temu; większość terytorium M. zajmuje obszerny płaskowyż, przechodzący po stronie wsch. stromym uskokiem (po zach. łagodnie) w niziny nadmorskie; nad płaskowyżem, poprzecinanym uskokami i rowami tektonicznymi, dominują trzy masywy wulkaniczne: Tsaratanana (wys. do 2876 m), Andringitra (do 2666 m) i Ankaratra (2644 m); linia brzegowa słabo rozwinięta, na wybrzeżu bądź bagniste laguny i piaszczyste ławice, bądź wysokie urwiska; klimat podrównikowy, na płd. zwrotnikowy; roczny opad w części wsch. do 3500 mm, na płd. zach. mniej, na skrajnym płd. do 400 mm; wybrzeża wsch. nawiedzane cyklonami; gęsta sieć rzek, przeważnie krótkich, o stromym spadku i licznych progach; lasy, intensywnie eksploatowane, zajmowały 24,8% pow. (1990); flora i fauna zróżnicowana, ok. 150 tys. gatunków endemicznych (występujących jedynie na M.), przy czym, wg raportów ONZ, ok. 100 tys. gatunków wyniszczono już bezpowrotnie.
GOSPODARKA. Kraj zaliczany do 10 najuboższych w świecie, blisko połowa ludności niedożywiona; stosunkowo niewielki analfabetyzm (20%); podstawą gospodarki rolnictwo; uprawa wanilii, kawy, goździkowca, orzeszków ziemnych, sizalu, tytoniu, pieprzu, bawełny na eksport; nadto ryżu, manioku, batatów, kukurydzy, fasoli, sorga, ananasów, drzew cytrusowych; hodowla zebu; rybołówstwo morskie; niewielkie wydobycie bogatych rud chromu, uranu, toru, miki, fosforytów, grafitu, berylu, turmalinu, ametystów, granatów, kolumbitu; przem. materiałów bud., metalowy, skórzany, włókienniczy, przetwórczy; słaba sieć komunikacyjna; w Antananarywie uniwersytet zał. 1961 i Akad. Malgaska zał. 1902.
HISTORIA. Mieszkańcy M. to potomkowie mieszanej ludności negro-afrykańskiej oraz Malajów i Polinezyjczyków; od IX w. istniały tu także faktorie kupców arabskich; 1500 na wyspę przybył żeglarz portugalski Diego Diaz; od końca XVI w. punkt zaopatrzenia w żywność statków hol., ang. i franc. płynących do Indii oraz baza korsarzy; 1643 franc. kolonizator J. Pronis zakłada Fort-Dauphin; 1686 Ludwik XIV ogłasza przynależność M. do Francji (przed faktycznym skolonizowaniem kraju); 1773 wyprawa M.A. Beniowskiego; w XVIII w. do znaczenia dochodzą na wsch. królestwa Mename i Boima, na zach. Betsimisaraka, na płd. Betsileo oraz Imerina w części środkowej M.; to ostatnie rządzone przez dynastię Howów o rosnących wpływach; Andrianamponimerina - król z dyn. Howów (1787-1815) - zakłada stolicę Tananariwę (ob. Antananarywa), a jego prawnuk Rainilaiarivony (sprawujący władzę 1865-95) dla osłabienia ekspansji europejskiej przyjmuje 1869 protestantyzm; mimo to 1885 Francja obejmuje protektorat nad wyspą, 1896 uznaje M. za swoją kolonię; odtąd narastające dążenia niepodległościowe; 1946-58 status franc. terytorium zamorskiego nie akceptowany przez Malgaszów; 1960 proklamowanie niepodległości, przystąpienie do ONZ, w polityce orientacja profrancuska; 1972 przewrót wojsk. o charakterze lewicowym gen. G. Ramanantsoa, 1975 podobny kpt. Didiera Ratsiraki (od 1976 prezydent), proklamowanie Karty Rewolucji Malgaskiej, reforma rolna, nacjonalizacja przemysłu, wprowadzenie cenzury, rząd monopartyjny (Nar. Front Obrony Rewolucji), narastanie trudności gospodarczych; w połowie lat 80. ponowne zbliżenie z Francją, stopniowy proces demokratyzacji i wzrost nastrojów opozycyjnych (1991 zawiązanie koalicji 16 partii); 1992 przyjęcie nowej konstytucji, wybory (prezydentem Albert Zafy), wprowadzanie gospodarki rynkowej i programu naprawczego Banku Światowego; 1996 przedterminowe wybory wskutek nadużyć władzy przez Zafy'ego, prezydentem ponownie Ratsiraka, kontynuacja reform na wzór Korei Płn. (z udziałem jej ekspertów), dramatyczne pogorszenie sytuacji gospodarczej; 2002 wybory wygrane przez M. Ravalomananę, b. mera Atananarywy (po kilkumiesięcznym oporze uznane przez Ratsirakę, który uciekł z kraju); powrót do gospodarki wolnorynkowej, Ravalomanana obniżył podatki, w tym VAT, zlikwidował znaczną liczbę ceł, dopuścił do sprzedaży ziemi cudzoziemcom (pod warunkiem inwestycji rzędu 0,5 mln dol.); mimo powszechnych zarzutów, że traktuje kraj jak przedsiębiorstwo ("Madagaskar SA") niewątpliwie nadał gospodarce M. dynamikę rozwojową. 2009 obalony w wyniku wojskowego zamachu stanu, jego następcą Andra Rajoelin (ur. 1976), wczesniej didzej w dyskotekach, właściciel rozgłosni radiowej i stacji tv, a do momentu zamachu (który zainspirował) - mer stolicy.
ZAFY, RAVALOMANANA, MADAGASKAR- Madagaskar, (Demokratyczna Republika...
- MADAGASKAR, wyspa na , oddzielona...
- ANTANANARIVO,