Moldova
LUDNOŚĆ. Skład etniczny: 64,5% Mołdawian, 13,8% Ukraińców, 13% Rosjan, 3,5% Gagauzów, 1,5% Bułgarów; w miastach 47,4% ludności; gęstość zaludnienia 125 osób/km2; przeciętna dł. życia: mężczyźni - 64 lata, kobiety - 71 lat; wyznania: 60% prawosławni (ros. i rum.), 10% żydzi.
USTRÓJ. Republika, czł. WNP; głową państwa prezydent, na podstawie konstytucji z 1994 (zmodyfikowanej 2000) wybierany w głosowaniu powszechnym na 5 lat; parlament jednoizbowy, 101 czł., wybieranych na 4 lata; premiera rządu powołuje parlament na wniosek prezydenta; kraj dzieli się na 32 rejony (raionul), 3 miasta wydzielone, region autonomiczny (Gagauzja) i Naddniestrze.
WARUNKI NATURALNE. M. zajmuje równinną Wyż. Besarabską, położoną między Dniestrem a Prutem, wznoszącą się do wys. 430 m (Kodry), o pow. pofałdowanej i poprzecinanej licznymi dolinami rzek i wąwozami; nadto do M. należy jeszcze wąski pasek terytorium na lewym brzegu Dniestru (Transnistria); klimat umiarkowany, ciepły, suchy, z długim latem; średnia temp. stycznia: -4 do -6oC, lipca 19 - 23oC; średni roczny opad od 300 do 500 mm; liczne jeziora; rzadkie lasy o charakterze dąbrów; dawne stepy zajęte pod uprawy.
GOSPODARKA. Kraj rolniczo-przemysłowy, słabo rozwinięty; grunty orne zajmują 55% pow. kraju; z czego blisko połowę winnice i sady; ponadto uprawa pszenicy, kukurydzy, słonecznika, buraka cukrowego, tytoniu, warzyw, roślin leczniczych; hodowla bydła, trzody chlewnej, owiec i kóz, jedwabników; większość gruntów pozostaje we własności kołchozów i sowchozów; brak bogactw naturalnych, z wyjątkiem surowców budowlanych (margle, wapienie, piaskowce, gips); rozwinięty przem. przetwórstwa żywności, pozostałe gałęzie mocno zacofane (chem., odzieżowy, maszyn roln.); poważnym problemem uzależnienie energetyki od importu paliw (z Rosji, wobec której M. jest zadłużona); sieć drogowa i kolejowa średnio rozwinięta, na Dniestrze żegluga; kilka wyższych uczelni, w tym uniw. w Kiszyniowie (od 1945).
HISTORIA do 1917 Besarabia, Mołdawskie Księstwo; w wyniku rewolucji ros. 1917 oraz aneksji terytorium Besarabii przez Rumunię od 1918 terytorium podzielone między te dwa kraje; w części naddniestrzańskiej 1924 ZSRR tworzy maleńką autonomiczną republikę M., ze stol. w Tyraspolu, włączoną do sowieckiej Ukrainy; 1940 ZSRR (na mocy porozumień z hitler. Niemcami) wymusza na Rumunii przejęcie Besarabii i płn. Bukowiny oraz powołuje formalnie Mołdawską Socjalistyczną Republikę Radziecką, do której wciela też terytoria naddniestrzańskie; akcję sowietyzacji rozpoczyna zastąpienie alfabetu łacińskiego cyrylicą; 1941-44 obszar wcielony przez Niemców do koalicyjnej tzw. Wielkiej Rumunii; 1945 na mocy porozumienia wielkich mocarstw M. wraca do ZSRR wg granic z 1940; 1989 powstaje Mołdawski Front Ludowy, żądający m.in. przywrócenia alfabetu łacińskiego; VI 1990 ogłoszenie suwerenności gospodarczej i politycznej, zmiana nazwy na Republikę M.; 1991 bojkot referendum konstytucyjnego ZSRR, ogłoszenie niepodległości, przy jednoczesnym przystąpieniu do WNP; równolegle napięcia na tle etnicznym ze strony ludności gagauskiej (potomkowie Turków nawróceni na chrześcijaństwo) oraz mniejszości ros. zamieszkującej Transnistrię (lewy brzeg Dniestru); na obu obszarach powstają samodzielne rządy i parlamenty, nie uznawane przez rząd M., który wprowadza stan wyjątkowy; prezydentem od 1990 Mircea Ion Snegur; 1992 początek pertraktacji z Rumunią w sprawie ewentualnego zjednoczenia, przyjęcie M. do KBWE i ONZ; 1993 wkroczenie "sił pokojowych" Rosji na obszar Transnistrii pod hasłami obrony interesów mniejszości ros.; 1993 referendum - 83% mieszkańców opowiada się przeciw połączeniu z Rumunią (także z obawy przed narastaniem konfliktów z mniejszością rosyjską i ukraińską); w tymże roku wprowadzenie własnego pieniądza, 1994 uchwalenie nowej konstytucji, nadanie Transnistrii i Gagauzji autonomii, uzgodnienie wycofania wojsk ros. z Transnistrii w ciągu 3 lat (niedotrzymane); sytuacja polityczna niestabilna, społeczeństwo podzielone na zwolenników Rumunii (świadczącej znaczną pomoc gospodarczą) bądź Rosji; w wyborach prezydenckich 1997 zwyciężył Petru Łuczinski (wcześniej przew. parlamentu, niezależny); 2000 prezydenci Ukrainy, Mołdawii i Rumunii zaapelowali do Rosji o wycofanie wojsk z Transnistrii, jak dotąd bez widocznego efektu. Wybory prezydenta (dokonywane przez parlament) 2000 zakończone patem, nikt nie uzyskał większości; 2001 zwycięstwo wyborcze komunistów w wyborach parlamentarnych, na stanowisku prezydenta Petru Łuczinskiego zastąpił lider Partii Komunistów Republiki Mołdawii (PCRM) Władimir Woronin; rząd zadeklarował gotowość przystąpienia do Związku Białorusi i Rosji, rozważa ponowną nacjonalizację; rosnące trudności gospodarcze (na ok. 15 godzin dziennie wyłączany jest prąd); 85% ludności żyje w ubóstwie; w jego konsekwencji rozkwit nielegalnego handlu organami ludzkimi (zwł. sprzedaż nerek); 2002 przez kraj przeszła fala demonstracji na tle próby wprowadzenia do szkół podstawowych obowiązkowej nauki j. rosyjskiego, co opozycyjna Chrześc.-Demokratyczna Partia Ludowa (PPCD) uznała za próbę rusyfikacji kraju; wyraźne także tendencje władz centralnych do ograniczania samorządności, wolności zgromadzeń, niezależności sądów, autonomii szkół wyższych itp.; wobec nikłej pomocy gosp. Rosji i jej niechęci do wyprowadzenia wojsk z Naddniestrza widoczne próby Woronina (2005 reelekcja) reorientacji polit. na Zachód, który nie przejawia jednak większego zainteresowania maleńką biedną republiką; w wyborach parlamentarnych 2005 zwyciężyli komuniści z Woroninem na czele (42% głosów), opozycyjny, prorosyjski blok Demokratyczna Mołdawia uzyskał 28% głosów, prorumuńscy chadecy 14% głosów; IX 2006 mieszkańcy Naddniestrza opowiedzieli się w referendum (97% przy frekwencji 79%) za niepodległością, a z czasem za przyłączeniem do Rosji – wyniku tego, jak i samego plebiscytu, nie uznał żaden kraj, ani organizacja międzynarodowa; od I 2007 gwałtownie wzrosła liczba wniosków o przyznanie obywatelstwa rumuńskiego obywatelom mołdawskim (umożliwia ono bezwizowy wjazd do państw UE) – w II osiągnęła ona liczbę 800 tys., a jej dalszy wzrost doprowadził do wzrostu napięcia między Kiszyniowem a Bukaresztem; 2009 Woronin zakończył druga kadencję prezydencka, parlament nie był w stanie wybrać następcy, powołano tymczasowego prezydenta; państwo czł. ONZ, IMF/MFW (1993 ok. 100 mln dol. kredytu), WTO.