Portoryko, Porto Rico (do 1932), Wolne Państwo Portoryko
LUDNOŚĆ. Skład etniczny: ok. 80% Murzynów, 15% ludności pochodzenia europejskiego, ponadto Mulaci, Metysi, Indianie; w miastach zamieszkuje ok. 70% ludności; jedna z najwyższych w Ameryce Płd. gęstość zaludnienia - 438 osób/km2; przeciętna dł. życia: mężczyźni - 71 lat, kobiety - 78 lat; wyznania: 90% katolików, 5% protestantów.
USTRÓJ. Państwo stowarzyszone z USA na podstawie układu z 1951, potwierdzonego w referendum 1993, w Kongresie USA reprezentowane przez komisarza-rezydenta (bez prawa głosu); sprawy zagr. i obrony przekazane USA; mieszk. posiadają obywatelstwo amer., bez prawa udziału w wyborach prezydenckich; parlament (Zgromadzenie Ustawodawcze) dwuizbowy: Izba Deputowanych (51 czł.) i Senat (27 czł.); wybory co 4 lata; władza wykonawcza w rękach gubernatora powoływanego w wyborach bezpośrednich na 5 lat; kraj dzieli się na 78 okręgów.
WARUNKI NATURALNE. Ukształtowanie pow. głównej wyspy wyżynne; przez niemal całą jej długość ciągną się równoleżnikowo trzy niewysokie pasma górskie (Cordillera Central, Sierra du Luquillo, Sierra de Cayey); najw. szczyt Cerro de Punta (1338 m); wzdłuż wybrzeży wąskie (do 16 km) pasy nizin; klimat podrównikowy; średnie miesięczne temp. na nizinach: stycznia 21C, lipca 26-28C; na wyżynach ok. 4C chłodniej; opady do 1000 mm rocznie, na płn.-wsch. stokach gór do 2500 mm; pora deszczowa od maja do listopada; częste huragany (lipiec-październik); rzeki krótkie, wartko płynące, gł. Loiza, La Plata, Manatí, Arecibo, Caonillas; roślinność pierwotna mocno wyniszczona, resztki w górach - w postaci wiecznie zielonych lasów podzwrotnikowych - zajmują ok. 10% pow. wyspy.
GOSPODARKA. Kraj wysoko rozwinięty, o jednym z najw. wskaźników dochodu narodowego brutto na 1 mieszk. w Ameryce Płd.; podstawą gospodarki przem. elektroniczny, elektrotechniczny, rafineryjny, petrochemiczny, tekstylny, skórzany, cukrowniczy, rybny, tytoniowy, gorzelniany (rum), przetwórstwo owoców; obok eksploatacji złóż ropy naft. (w płd. części wyspy) niewielkie wydobycie rud manganu, miedzi, złota, soli kam.; wielkoobszarowe plantacje kawy i trzciny cukrowej (66% pow. upraw); nadto uprawa bananów, ananasów, drzew cytrusowych, kukurydzy, fasoli, jamsu, warzyw, tytoniu i bawełny; hodowla gł. bydła; połowy przybrzeżne m.in. skorupiaków; wysoko rozwinięta turystyka, liczne kąpieliska i porty jachtowe, sieć komfortowych hoteli (ok. 3 mln odwiedzających rocznie, gł. z USA); dobra sieć dróg i rozwinięta żegluga przybrzeżna; gł. porty morskie: San Juan, Ponce, Mayagüez; międzynar. lotnisko w San Juan.
HISTORIA. Wyspa pierwotnie zamieszkana przez indiańskie plemiona Arawaków, 1493 odkryta przez Kolumba, od 1508 kolonizowana przez Hiszpanów, którzy założyli osadę San Juan Bautista, 1511 przemianowaną na Puerto Rico (stąd nazwa całej wyspy); ludność rodzima w rezultacie niewolniczej pracy na plantacjach i w kopalniach, mimo zbrojnego oporu (ostatnie powstanie 1582), zanikła; od 1518 do pracy sprowadzano niewolników murzyńskich; strategiczne położenie P.R. (u wejścia do basenu M. Karaibskiego) na blisko trzy stulecia uczyniło z niej przedmiot rywalizacji Francji, Holandii i Anglii, które chciały ją odebrać z rąk hiszp.; od XVII w. zintensyfikowany rozwój gospodarki plantacyjnej; od XIX w. narastające tendencje niepodległościowe (powstania 1835, 1848, 1867-68), tłumione przy udziale emigrantów hiszp. napływających z krajów Ameryki Płd. (które wcześniej wywalczyły niezależność); 1873 zniesienie niewolnictwa; 1898 po wojnie hiszp.-amer. (na mocy układu paryskiego) przekazane USA; 1951-52 otrzymało wewn. autonomię i status państwa stowarzyszonego, potwierdzony 1993 w drodze referendum (48,4% za utrzymaniem ustroju, 46,2% za przekształceniem w stan USA, 4,4% za pełną niepodległością).
- PUERTO RICO, najgłębszy rów oceaniczny...
- SAN JUAN, (Puerto Rico)
- Wielkie Antyle, zach. część archipelagu...