Rhein, Rhin, Rijn
najdłuższa rzeka w Europie zach.; dł. 1320 km, pow. dorzecza 252 tys. km2; powstaje w Alpach Lepontyjskich w Szwajcarii z połączenia rz. Vorderrhein i Hinterrhein; w górnym biegu oddziela Alpy Zach. od Alp Wsch., stanowiąc zarazem granicę między Szwajcarią i Liechtensteinem oraz Szwajcarią i Austrią; przepływa przez Jez. Bodeńskie, a następnie między obszarem Jury i Schwarzwaldem (szybki nurt z bystrzami, progami i wodospadami, m.in. k. Szafuzy stopień naturalny o wys. 20 m); od Bazylei przybiera kierunek płn., płynąc wzdłuż rowu tektonicznego na Niz. Gónoreńskiej (granica między Francją i Niemcami do m. Karlsruhe); poniżej m. Bingen tworzy przełom przez G. Łupkowe (głęboka do 300 m dolina, jeden z najbardziej malowniczych przełomów rzecznych w Europie); w okolicy Bonn wpływa na Niz. Północnoniem., a w okolicach m. Emmerich na Niz. Holenderską, gdzie z Mozą tworzy rozległą deltę z licznymi kanałami i odnogami; wpada do M. Północnego dwoma ramionami: Waal i Lek; największe dopływy: Aare, Mozela, Men, Ruhra, Lippe; rz. bardzo bogata w wody (największy zanotowany przepływ w delcie wyniósł 1926 12,2 tys. m3/s); wielokrotnie wylewała powodując ogromne straty materialne (m.in. 1995); powodzie wywołane są niewłaściwą gospodarką na terenach nadbrzeżnych: gwałtowne melioracje, obniżenie zdolności autoretencji; ważna droga wodna dostępna na dużym odcinku dla statków morskich; znakomicie wykorzystana do transportu wodnego dzięki rozbudowanemu systemowi kanałów, przepustów i śluz (m.in. kanały R.-Herne w Zagłębiu Ruhry, system kanałów R.- Marna-Rodan-Wezera oraz R.-Men-Dunaj); równoległą do R. drogą wodną między Strasburgiem i m. Huningue jest Grand Canal d'Alsace; liczne elektrownie wodne; gł. miasta nad R.: Bazylea, Strasburg, Mannheim, Ludwigshafen, Wiesbaden, Moguncja, Koblencja, Bonn, Kolonia, Düsseldorf, Nijmegen, Arnhem, Rotterdam; ze względu na lokalizację w dorzeczu R. licznych zakładów przemysłowych do lat 70. XX w. wody silnie zanieczyszczone; 1963 powołano Międzynar. Komisję do Ochrony R., która zrealizowała pierwszy etap wielkiego programu ratowania rz. (budowa nowoczesnych oczyszczalni, rygorystyczne przepisy dotyczące ścieków i odpadów); prawne zasady żeglugi na R. reguluje konwencja mannheimska (1868) z poprawkami strasburskimi (1963), zapewniająca wolność wszystkim statkom płynącym R.; państwa nadbrzeżne są zobowiązane do utrzymania żeglowności rzeki oraz dbałości o jej stan ekologiczny.