nauka o ukształtowaniu, czyli rzeźbie powierzchni Ziemi oraz tworzeniu się tej rzeźby i jej przekształcaniu; dział geografii wyodrębniony jako samodzielna dyscyplina w XIX w. pod nazwą morfologii; bada i opisuje formy powierzchni Ziemi (geneza, rozwój, rozmieszczenie, wiek); ściśle powiązana z geologią, hydrologią, klimatologią, gleboznawstwem, fitogeografią, antropogeografią; w obrębie g. wyróżnia się dwa zasadnicze kierunki badań: g. dynamiczną i g. klimatyczną, która określa zależność procesów rzeźbotwórczych od warunków klimatycznych; przebieg i intensywność tych procesów zależy od intensywności i rozmieszczenia zjawisk meteorologicznych oraz występowania, jakości i rozmieszczenia roślinności (g. obszarów umiarkowanych, półsuchych, suchych i tropikalnych); znaczenie w badaniach genezy form rzeźby ma analiza budowy wewnętrznej form - struktury i tekstury tworzących je skał; badanie tzw. skał luźnych pozwala na określenie rodzaju dawnych procesów egzogenicznych, warunków, w jakich przebiegały; badanie osadów korelacyjnych umożliwia określenie intensywności tego procesu; pozwala jednoznacznie sklasyfikować formy rzeźby ze względu na ich powstanie; wiek formy powierzchni Ziemi określa się na podstawie jej stosunku do utworów geologicznych o znanym wieku; inną metodą określania wieku utworów geologicznych jest geochronologia bezwzględna; wyniki badań nanosi się na mapę geomorfologiczną, która odtwarza pełny obraz rzeźby danego terenu w ujęciu genetycznym i chronologicznym, informuje o rozmieszczeniu form o określonej genezie i wieku oraz o rozmiarach tych form i ich cechach morfometrycznych; geneza g. wywodzi się z okresu wzmożonego osadnictwa w USA i Australii; obecnie spełnia rolę usługową w planowaniu przestrzennym, określa przydatność rzeźby terenu z punktu widzenia osadnictwa, rolnictwa, komunikacji, budowy urządzeń wodnych itp.; istnieją komisje zajmujące się g. w Międzynarodowej Unii Geograficznej; w Polsce rozwój g. nastąpił na początku XX w.; działały dwa ośrodki: w Krakowie i Lwowie (L. Sawicki i E. Romer); w okresie międzywojennym stanowiły je Kraków, Lwów, Warszawa, Wilno, Poznań; po II woj. świat. ośrodki uniwersyteckie w Krakowie, Toruniu, Łodzi, Warszawie, Poznaniu, Wrocławiu; g. poświęcone są wydawnictwa ciągłe: "Biuletyn Peryglacyjny", "Studia Geomorfologica Carpatho-Balcanica".
- geomorfologia, dział nauk oZiemi na...
- geografia fizyczna, część geografii badająca...
- KLIMASZEWSKI, Mieczysław (1909-1996)...