trzecia pod względem odległości od Słońca planeta , jedyne znane ciało kosmiczne, na którym występuje życie biologiczne; średnica równikowa 12 756 km, średnica biegunowa 12 714 km, spłaszczenie 0,003353, masa 5,975 x 1024 kg (masa Słońca jest ok. 333 tys. razy większa od masy Z.), średnia gęstość 5,52 g/cm3, przyspieszenie przy pow. 9,78 m/s2, albedo 0,34; obiega Słońce w ciągu 365 dni 6 h 9 min 10 s (365,2564 doby = rok gwiazdowy) po orbicie zbliżonej do kołowej: półoś wielka 149,6 mln km (równowartość tzw. jednostki astronomicznej), mimośród 0,0167, nachylenie względem ekliptyki 0 (gdyż ekliptyka jest odzwierciedleniem na sferze niebieskiej rocznego ruchu Ziemi); średnia prędkość liniowa w ruchu po orbicie 29,8 km/s; okres obrotu dokoła osi 23 h 56 min 4,09 s (doba), nachylenie równika do płaszczyzny ekliptyki 2327'. Wnętrze Z. tworzy jądro żelazowo-niklowe o średnicy blisko 7000 km, w którego centrum ciśnienie osiąga ok. 400 GPa, temp. 6500C, a gęstość materii 16-18 g/cm3; jądro dzieli się na stałe jądro wewn., strefę przejściową i płynne jądro zewn.; powyżej, na głęb. ok. 2900 km, znajduje się nieciągłość Gutenberga, ponad którą rozciąga się (do średniej głęb. ok. 35 km) sztywny płaszcz, zbudowany prawdopodobnie z materiału zbliżonego do perydotytu; płaszcz przykryty jest warstwą Mohorovičicia i , która jest zewn. powłoką Z., złożoną z różnego typu skał, tworzącą kontynenty i baseny oceaniczne. Pow. Z. kształtuje erozja wywoływana przez wiatr, wodę i lód, a także aktywność biologiczna; atmosfera Z. składa się z azotu (78%), tlenu (21%), argonu (1%) i znikomych ilości dwutlenku węgla oraz innych gazów; w najwyższych warstwach atmosfery cząstki naładowane oddziaływają z ziemskim polem magnetycznym, tworząc strefy radiacji zw. pasami Van Allena; magnetosfera jest najbardziej zewnętrzną powłoką planety. Z. widziana z kosmosu z dużej odległości jest globem koloru błękitnego (z powodu pokrycia dwóch trzecich jej powierzchni przez oceany), często jednak znaczne obszary zasłonięte są przez białe chmury, powstałe z parującej wody. Z. uformowała się wraz z innymi planetami Układu Słonecznego z mgławicy gazowo-pyłowej otaczającej Słońce we wczesnych stadiach jego istnienia. Ma jednego satelitę naturalnego (Księżyc), a od 1957 okrążana jest przez satelity sztuczne. Według rozpowszechnionego obecnie poglądu, nie jest globem wyjątkowym we Wszechświecie; przypuszcza się, że istnieje wiele planet o warunkach zbliżonych do tych, jakie panują na Ziemi. Prognozuje się, że najdalej za 6 miliardów lat wzrost aktywności Słońca spowoduje tak znaczne ocieplenie się klimatu, że z powierzchni Z. znikną wszystkie oceany, a pełna pary wodnej atmosfera ucieknie w przestrzeń kosmiczną.
ZIEMIA
Nauki społeczne i humanistyka
MAGMA, GLOBUS, KALENDARZ, FOBOS, PLANETY, BURAN, ODKRYTA MAPA, PERYGEUM, CZAS SŁONECZNY, KATASTROFIZM