siódmy kontynent świata, rozciągający się wokół bieguna południowego, opow. 14 mln km2 (łącznie zlodowcami szelfowymi). Zajmuje centralną część Antarktyki; otoczona wodami O. Atlantyckiego zM. Weddella iM. Łazariewa, O. Indyjskiego zM. Davisa iPacyfiku zM.Rossa, M. Amundsena, M. Bellingshausena iM. Południowoantylskim; oddzielona szeroką Cieśniną Drake'a od Ameryki Pd. A. w95,5% pokrywa lądolód, resztę zajmują pasma górskie wznoszące się do 3000-5100 m n.p.m. lub małe skrawki lądu nie pokryte lodem. Długość linii brzegowej wynosi ok. 27000 km, zczego wybrzeże skaliste stanowi 712 km, areszta brzegu to czoło lądolodu (12060 km), jęzory lodowcowe (2450 km) ilodowce szelfowe (ponad 12 tys. km). Średnia wysokość czaszy lodowej wynosi ponad 2040 m n.p.m., anajwyższy punkt lądolodu osiąga 4300 m n.p.m. iznajduje się wpobliżu tzw. bieguna niedostępności (82S i5E). Objętość lodu jest szacowana na 30 mln km3. Średnia wysokość A. 2040 m n.p.m. sprawia, że jest ona najwyższym kontynentem świata; najwyższy szczyt Vinson 5140 m n.p.m. Zwężenie między M. Rossa iM. Weddella dzieli A. na dwie części: większą A. Wschodnią, zwartą iprawie wcałości położoną na półkuli wsch., zajętą przez rozległe płaskowyże lodowe oraz silniej rozczłonkowaną A. Zachodnią zwysuniętym najdalej ku pn. Płw. Antarktycznym. A.Wschodnia jest starą tarczą krystaliczną, częścią starego lądu Gondwany, zbudowaną ze skał prekambryjskich ipaleozoicznych; A. Zachodnią stanowią wwiększości młode trzeciorzędowe góry fałdowe - Antarktandy (nazwane tak przez polskiego uczonego - H. Arctowskiego), będące pd. przedłużeniem Andów Patagońskich; ze strefą tą związana jest intensywna działalność wulkaniczna. Początek zlodowacenia A. miał miejsce już weocenie, aznaczne rozmiary pokrywy lodowe osiągnęły wpliocenie; przedtem panował tu klimat cieplejszy, awmezozoiku nawet subtropikalny. A. cechuje się najsurowszymi warunkami klimatycznymi na kuli ziemskiej, średnia roczna temperatura wynosi od nieco poniżej 0C na pn. skraju Płw. Antarktycznego do ok. -10C na wybrzeżu A. Wsch. ido -55C wcentralnej części antarktycznego plateau; temperatura najcieplejszego miesiąca (styczeń) wtych obszarach odpowiednio +2C, -2C i-30C, najzimniejszego (lipiec-wrzesień) - 6C, ok. -20C iprawie
-70C (na stacji "Wostok" odnotowano dotąd najniższą temperaturę na kuli ziemskiej wynosząca -89,2C). Opady roczne wynoszą od ponad 1000 mm wniektórych miejscach Płw. Antarktycznego, 200-600 mm na wybrzeżu lądolodu iponiżej 100 mm we wnętrzu lądolodu; poza pn. częścią Płw. Antarktycznego występują one zawsze wpostaci śniegu.
- Antarktyda, temperatura na Antarktydzie,...
- ANTARKTYDA, kontynent roztaczający...
- Antarktis, region zoogeograficzny...