obszar na półkuli północnej położony na północ od granicy lasu, której przebieg jest niemal równoważny zprzebiegiem izotermy średniej temperatury najcieplejszego miesiąca +10C; obejmuje basen M. Arktycznego wraz zGrenlandią, pn. częściami Kanady, Alaski, Syberii, Skandynawii iwszystkimi wyspami tego rejonu. Na kontynentach przeważają skały prekambryjskie, na archipelagach - młodsze skały osadowe; wczwartorzędzie rozległe zlodowacenia lądów iwysp, częściowo istniejące do dziś; wybrzeża zlicznymi wysoko leżącymi terasami morskimi idawnymi liniami brzegowymi, które powstały przy podnoszącym ruchu lądów po okresie ostatniego zlodowacenia; aktywny wulkanizm na Islandii. Klimat zimny zdługą zimą przeciągającą się poza miesiące nocy polarnej (na M. Arktycznym do 340 dni); temperatura zimą najniższa na Grenlandii iwe wsch. Syberii (do -65C), latem nieco przekracza 0C zwyjątkiem wnętrza lądolodu grenlandzkiego; wcentrum basenu M. Arktycznego stale pokrytym lodem morskim nawet wśrodku lata ok. 0C; klimat mniej surowy watlantyckim sektorze A. (Islandia, pn. Skandynawia, Svalbard) pozostającym pod wpływem ciepłego Prądu Norweskiego (odgałęzienie Prądu Zatokowego); wysoka wilgotność powietrza (do 95%). Niemal wcałym obszarze A. występuje wieczna zmarzlina; gleby inicjalne lub torfowe; roślinność ocharakterze tundry, wpobliżu pd. granicy A. lasotundra; ubóstwo lądowych gatunków zwierząt (renifer, wół piżmowy, piesiec zwany także lisem polarnym, zptaków - pardwa) przy dużej różnorodności zbiorowisk morskich lub ściśle zmorzem związanych (wieloryby, foki, morsy, niedźwiedzie polarne, liczne gatunki ryb iptaków). Poza zasobami przyrody ożywionej gospodarcze znaczenie mają złoża ropy naftowej (Alaska), gazu ziemnego (Archipelag Arktyczny), węgla kamiennego (np. kopalnie na Spitsbergenie), rud cynku iołowiu (Grenlandia), niklu (Płw. Kola), platyny (okolice Norylska); istotne znaczenie wkomunikacji lotniczej (np. najkrótsza droga zJaponii do Europy Zach.). Ludność tubylcza to Eskimosi na Grenlandii, wKanadzie ina Alasce, Lapończycy wSkandynawii oraz Nieńcy, Ewenkowie, Czukcze iinni wFederacji Rosyjskiej.
- ARKTYKA, obszar polarny na półkuli...
- KRASIN, radziecki sławny z...
- LECZNICZE ROŚLINY, rośliny różnych grup...