zapoczątkowane przez Oktawiana Augusta uległo podziałowi w 395 na części wsch. i zach. (tzw. cesarstwo wschodniorzym. i zachodniorzym.) rządzone przez dwie stolice Rzym i Konstantynopol. Ośrodek w Rzymie upadł w 476, a większość jego terytoriów formalnie (za Justyniana I Wielkiego) podlegało jeszcze w VI w. Konstantynopolowi. Na wsch. c.rz. przetrwało do 1453 jako cesarstwo bizantyńskie. Odnowienie c.rz. na Zachodzie nastąpiło dwukrotnie: za Karola Wielkiego w 800 oraz ponownie za Ottona I Wielkiego w 962. Tytuł cesarzy rzym. nosili średniowieczni władcy Niemiec, stąd od XV w. upowszechniło się określenie Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego.
- CESARSTWO, określenie państwa...
- ŚWIĘTE CESARSTWO RZYMSKIE, imperium (koronowanego...
- BIZANTYJSKIE CESARSTWO, Bizancjum, cesarstwo...