(1770-1861)
książę, polityk, mecenas literatury i sztuki, syn Adama Kazimierza i Izabeli z Flemmingów; uczestnik wojny pol.-ros. 1792, po 1795 zwolennik zjednoczenia ziem pol. pod berłem cara (plan puławski); od 1801 doradca Aleksandra I i współtwórca programu gł. reform wewn. w Rosji, w 1804-06 p.o . min. spraw zagr. Rosji. Na kongresie wiedeńskim był doradcą w sprawach pol. Aleksandra I; opracował projekt konstytucji Królestwa Pol.; w 1803-24 kurator wileńskiego okręgu naukowego; kierował szkolnictwem w całym niemal zaborze ros., umacniając jego polskość; w czasie powstania listopadowego prezes Rządu Narodowego (30 I -16 VIII 1831), liczył na interwencję państw zach. Na emigracji przywódca stronnictwa arystokratyczno-konserwatywnego zwanego Hotelem Lambert; prowadził działalność dyplomatyczną i propagandową na rzecz sprawy pol.; zabiegał o poparcie Francji i Anglii, popierał też narody bałkańskie, starając się nakłonić Turcję do stopniowego nadania im szerokiej autonomii.
- CZARTORYSKI Adam Jerzy, książę (1770-1861)...
- ADAM, Pochodzenia można szukać...
- Czartoryski Adam Kazimierz, (1734-1823)