1. w staroż. nazwa państwa założonego w pn. Palestynie ok. 930 p.n.e. po rozpadzie królestwa Dawida i Salomona, ze stolicą w Samarii. I. toczył walki z Asyrią i został podbity przez jej władcę Sargona II w 722 p.n.e. Zob. mapkę Kanaan na s. 199; 2. państwo żyd., proklamowane 14 V 1948 jako republika w Palestynie. U podłoża jego powstania leżał syjonizm. Już w końcu XIX w. w Palestynie zaczęli osiedlać się Żydzi. Do masowego osadnictwa w czasie brytyjskiego mandatu nad Palestyną zachęciła ich wcześniejsza deklaracja A. Balfoura. Po holocauście plan ONZ podziału Palestyny na państwa: arab. i żyd. Wybuchła wojna 1948/49, która skończyła się przegraną Arabów i wychodźstwem setek tysięcy Palestyńczyków. Część planowanego państwa arab. zajął Izrael. W 1956 I. wziął udział w walkach z Egiptem, wykorzystując kryzys sueski. Zajął strefę Gazy i płw. Synaj, ale pod naciskiem mocarstw i ONZ musiał się z nich wycofać. W czasie wojny sześciodniowej 1967 walcząc z sąsiadami arab. I. zdobył znów Synaj, zachodni brzeg Jordanu, wzgórza Golan, wschodnią Jerozolimę. W 1973 w żyd. święto Jom Kippur Egipt i Syria znów zaatakowały I., który jednak pobił agresorów. W 1979 w zapośredniczonym przez USA pokoju z Egiptem oddał Synaj. Izrael od lat korzysta z dużej pomocy zagr. głównie z USA (kilka mld USD rocznie). Od lat 90. XX w. trwają rokowania z Palestyńczykami, które doprowadziły do wydzielenia Autonomii Palestyńskiej. Terytorium własne Izraela wynosi 21,1 tys. km2. Nadal kwestią sporną pozostaje przyszła przynależność państwowa Jerozolimy. Obok tego hist. miasta pełniącego rolę stolicy dla wszystkich mieszkańców kraju największymi miastami są Tel Awiw-Jafa, Hajfa. Jezykiem urzędowym jest hebrajski, religią dominującą judaizm, ok. 80% ludności to Żydzi, zaś kilkanaście procent mieszkańców to Arabowie wyznający islam. Zob. też: Ben Gurion, intifada, kibuc, porozumienie izraelsko-palestyńskie.
Izrael
Historia