bractwo wojsk. powstałe w XVI w. w dolnym biegu Dniepru ze zbiegłych awanturników szlacheckich, chłopów, mieszczan w celu obrony przed czambułami tatar. Z czasem wartość wojsk. kozaków rosła, a ich zależność od władz Rzeczypospolitej stawała się iluzoryczna. W końcu XVI w. byli oni siłą napędową powstań kozackich. Swoistą elitę stanowili kozacy rejestrowi (początkowo 300, następnie 8 tys. i od 1638 - 6 tys.), którzy w zamian za niewielki żołd i sukno służyli pod rozkazami hetmanów kor. Ostateczny kres kozaczyzny zaporoskiej nastąpił w XVIII w. za panowania Katarzyny II.
kozacy zaporoscy
Historia